Jan Machulski był sołtysem wsi Jeżewo, Schabajewo i Piaski. Od 1941 do 1942 r. ukrywał 3 Żydówki ze wsi Piaski: Chabę Dygałę, Alkę i Cerę Alterowicz (w dokumentach pojawiają się także inne warianty imion i nazwisk). Gdy Żydówki dowiedziały się, że Niemcy wywożą ciężarówkami Żydów z Sierpca, postanowiły zostawić rodzinę i uciekać. Schronienie znalazły w gospodarstwie Jana Machulskiego, który ukrył je w budynkach gospodarczych.

Niemcy wywieźli także rodziny wymienionych Żydówek. Wiedzieli zatem, że ich brakuje i rozpoczęli poszukiwania. Udali się z psami do Schabajewa, do gospodarstwa Machulskiego. Było to 8 maja 1942 r. „A nas wszystkich spędzili na szosę, żebyśmy się przyglądali tej egzekucji i wyprowadzili go, Żydówki odnaleźli oczywiście, bo psy je znalazły i zabrali, a pana Jana Machulskiego ustawili pod domem jego własnym i trzech żandarmów strzelało do niego od razu. Mam to przed oczami, jak upadł na ziemię pod własnym domem” (FLV, nagranie audio sygn. Machulski Jan, relacja Haliny Wysockiej [naoczny świadek] z dn. 9.09.2013 r.).

Według innych źródeł Alka Alterowicz zmarła w czasie okupacji, a Chaba Dygoła i Cera Alterowicz wyjechały do Meksyku. Dokładny los Żydówek nie jest znany.

 

Bibliografia:

  1. IPN BU 392/1664.
  2. FLV, nagranie audio sygn. Machulski Jan, relacja Haliny Wysockiej [naoczny świadek] z dn. 9.09.2013 r.
  3. Bielawski, Zbrodnie na Polakach dokonane przez hitlerowców za pomoc udzielaną Żydom, Warszawa 1981.
  4. Poray (ed.), Those Who Risked Their Lives, Chicago 2007.
  5. Walczak (ed.), Those Who Helped. Polish Rescuers of Jews During the Holocaust, cz. 3, Warszawa 1997.
  6. Wroński, M. Zwolak, Polacy-Żydzi 1939–1945, Warszawa 1971.
  7. Zajączkowski, Martyrs of Charity, Washington D.C. 1988.

ZDJĘCIA

  • Helena Wysocka

    Helena Wysocka