זיכרון ומזהה

Obecnie mieści się tu poligon akademicki Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie. Ale do 1953 r. teren ten zajmowało Jagodne – dziś już nieistniejąca wieś, która w 1943 roku była świadkiem okrutnych mordów, jakich dopuścili się Niemcy na Polakach pomagających Żydom z pobliskiego Warkocza. A donos na mieszkańców wsi złożył… Żyd – niejaki Gdala. Naiwnie myślał, że dzięki temu swoje życie ocali.

– Ten i ta – wskazał na Bronisławę Bednarczyk i Władysława Goschorskiego Gdala. – To oni dostarczali mi jedzenie – sprecyzował, wydając na Polaków wyrok śmierci. 36-letnia kobieta osierociła w tym dniu troje dzieci. Mężczyzna również zginął od niemieckiej kuli. Jego ciało umieszczono w widocznym miejscu, ku przestrodze.

Rzecz działa się 11 stycznia – w tym dniu niemiecki oddział przyjechał do wsi, a jego funkcjonariusze nakazali wszystkim mieszkańcom stawić się w budynku szkoły. Co sprawniejsi i sprytniejsi pozaszywali się w lesie okalającym Jagodne. Reszta mieszkańców stawiła się we wskazane miejsce. Gestapowcy zarządzili pacyfikację. Od tego momentu w różnych źródłach pojawiają się nieścisłości.

Część źródeł opisuje, że dowódca wybierał osoby na stracenie i kazał im przejść do przedsionka szkoły. Kiedy ten wypełnił się ludźmi, funkcjonariusze, którzy czekali na zewnątrz, strzelali do „wybranych”. Według innej wersji osoby wywoływano po nazwisku. Każda z nich miała usłyszeć pytanie o to, czy darowała lub sprzedawała jedzenie Gdali. Nikt się nie przyznał, za to Żyd wymieniał, co od kogo otrzymał. Tych, których wskazał – zabijano na miejscu. Jedna z relacji podaje, że zabijano co dziesiątą osobę z szeregu.

Oprócz Bronisławy Bednarczyk i Władysława Goschorskiego za kawałek chleba i ludzką dobroć okazaną osobom pochodzenia żydowskiego zginęli również: Michał Fronczak, Antoni Pucyk, Jan Cabaj, Henryk Koper i Stanisław Osiak. Rodziny rozstrzelanych pochowały swoich krewnych na cmentarzach parafialnych w Domanicach i Tuchowiczu.

Niemcy nie oszczędzili również Gdali. Został przez nich zabity we wsi Lipiniak lub Zastawie. Dostępna literatura podaje, że 13 stycznia 1943 r. we wsi Zastawie zabito jeszcze kilka osób.