Speicher und Identität

Podczas wizyty w Czeskim Cieszynie, odwiedziliśmy Krystynę Mikusz, która jest córką Moniki Damm. Pani Krystyna opowiedziała nam historię swojej rodziny. Jej mama – Monika Damm udzielała pomocy kobiecie pochodzenia żydowskiego zamkniętej w myszkowskim getcie.

Połączyła ich prawdziwie głęboka zażyłość. Państwo Bermannowie, Żydzi, traktowali Monikę jak członka rodziny, a Polka czuła się u nich jak w domu. Przed zamążpójściem przez lata pracowała u nich w młynie jako księgowa; służyła im też pomocą przy opiece nad córeczką Ruth. Polka z Kończyc Wielkich uczyła dziewczynkę m.in. niemieckiego.

Żydzi, ludzie obyci w towarzystwie i powszechnie szanowani, mieli do Moniki pełne zaufanie. Młodej Polce nie brakowało bowiem ani kompetencji zawodowych, ani umiejętności w zajmowaniu się dziećmi – opiekowała się swoim osieroconym rodzeństwem, ani – być może przede wszystkim – wrażliwości na drugiego człowieka.

Po 1934 roku relacje między nimi się rozluźniły – Monika wyszła za mąż, przeprowadziła się do Cieszyna i urodziła synka.

Nadszedł 1 września 1939 roku. Niemcy napadli na Polskę i jej mieszkańców. Monika zaczęła intensywnie myśleć o znajomych ze Skoczowa. „Muszę do nich pojechać” – postanowiła. Wzięła ze sobą potrzebne dokumenty i ruszyła w podróż. Ale w willi Bermannów znalazła już tylko mamę Ernesta – Rosę Bermann. Reszta rodziny – przeczuwając niebezpieczeństwo – z Polski wyjechała. Nazajutrz ok. 80-letniej pani Bermann w domu już nie było. Sporo czasu minęło, nim Monika wpadła na trop Rosy: getto w Myszkowie. „Na pewno potrzeba jej tam jedzenia i leków” – myślała Polka. Nie zważając na ryzyko, do roku 1942 pani Damm wysyłała starszej pani paczki z niezbędnymi rzeczami. Później kontakt się urwał.

Co stało się z Rosą Bermann – nie wiadomo. Dokąd dotarł jej syn z żoną i córeczką Ruth – też przez długie lata pozostawało tajemnicą. Przed końcem życia – po latach bezowocnych starań – pani Monice Damm udało się wreszcie zrealizować marzenie, które nosiła w sercu: w Izraelu odnalazła „swoją małą Ruth”. Monika Damm zmarła 24 kwietnia 2000 roku.