Speicher und Identität

W miesiącu sierpniu obchodzimy 76 rocznicę śmierci osób upamiętnionych w Kaplicy Pamięci, które za swą dobroć i miłosierdzie okazane drugiemu człowiekowi zapłaciły najwyższą możliwą cenę – własne życie.

MARIANNA DŻYG I WŁADYSŁAW SZUK

1 sierpnia 1943 roku, lato w pełni. Zboże już zżęte, na łąkach króluje wrotycz, a nawłoć nieśmiało wychyla żółciejące główki. Roboty jest sporo. Szczególnie na wsi. Ale już nie dla Marianny Dżyg i jej zięcia Władysława Szuka z miejscowości Mokre. Tego dnia przyjechali do nich niemieccy żandarmi i zrobili to, w czym doszli do perfekcji: za ukrywanie Żydów rozstrzelali oboje Polaków na podwórzu przed domem. Marianna miała 63 lata, jej zięć zaś 35.

WACŁAW KRYŃSKI

Tego samego dnia, 1 sierpnia 1943 roku, na równie „morderczy” pomysł wpadli żandarmi z Łosic. Za pomoc Żydom rozstrzelali 46-letniego rolnika z Nowosielca – Wacława Kryńskiego.

ANNA I WINCENTY BUZOWICZOWIE

Jakaż to była radość! Wpierw nerwy i przeogromny stres: czy plan ucieczki się powiedzie, czy obu kobietom uda się zbiec z getta… I wreszcie ta wyczekiwana chwila: w drzwiach domu Anny i Wincenta Buzowiczów w Kozienicach stanęły Sala Rubinowicz i Elsa Schwarzman – zmęczone, przerażone, głodne. – Naprawdę dacie radę nas przechować? – błagalnym tonem spytały. – Łatwo nie będzie, ale jakoś to zorganizujemy – padła odpowiedź. I faktycznie – odtąd kobiety zamieszkały u młodych małżonków. Trwało to jednak niedługo. Ktoś doniósł. 10 grudnia 1942 r. do drzwi Polaków zastukali niemieccy żandarmi. Annę i Wincenta przewieziono do więzienia w Radomiu. Niespełna 4 miesiące później, 3 kwietnia 1943 roku, Sąd Specjalny w Radomiu skazał i Buzowiczów, i obie Żydówki na śmierć. Wyrok wykonano 17 sierpnia 1943 roku. Anna miała wówczas 27 lat, Wincenty zaś 31.