Wanda Ajdels
- Strona główna
- Miejsca r
- R
- Radom
- Wanda Ajdels
Miejsce
Radom
Ludzie
Ajdels Wanda
Wanda Ajdels (z domu Pawłowska) wraz ze swoim ojcem Leopoldem mieszkali w Radomiu, przy ulicy Prostej 20. Ich dom znajdował się niedaleko tzw. „małego getta” utworzonego w 1941 roku. Po krótkim czasie powstało kolejne przy ulicy Wałowej. Wanda zdecydowała się nieść pomoc przebywającym tam Żydom. Gdy tylko była okazja, na brzegu wyschniętego stawu rybnego na swojej posesji zostawiała im żywność. W 1942 roku Niemcy rozpoczęli akcję likwidacji getta. Znaczna część radomskich Żydów została wtedy deportowana do obozów w Treblince, Bliżynie i Buchenwaldzie. Wielu z nich zostało zgładzonych, a pozostałych wysłano do lokalnych obozów pracy. Proces ten trwał do połowy 1944 roku.
Pewnego wieczoru, w 1942 roku Wanda, zauważyła wyczerpanego, nieprzytomnego mężczyznę leżącego przy stawie. Okazało się, że jest on Żydem. Nazywał się Bernard Ajdels. Uciekł wraz z dwoma towarzyszami, którzy zostali zastrzeleni. Pawłowska zdecydowała się ukryć Bernarda w spiżarni swojego mieszkania. Mężczyzna ujawnił, że jego rodzice pozostali w getcie. Wanda zanosiła im paczki z żywnością do czasu ostatecznej likwidacji getta.
Po jakimś czasie, Pawłowska wyrobiła fałszywą kenkartę Ajdelsowi na polskie nazwisko – Edward Jarosz. Metrykę tę otrzymała w kancelarii kościoła przy ulicy Radwańskiej. Wanda zdecydowała się na wynajęcie pokoju w sąsiadującym domu, gdzie zamieszkała razem z Bernardem. Przebywali tam do lipca 1943 roku, do czasu gdy w skutek donosu zostali aresztowani przez gestapo. Po tych wydarzeniach Wanda była wezwana na przesłuchania, gdzie ją torturowano. Ciężko ranna, została wywieziona do szpitala znajdującego się przy ulicy Malczewskiego, gdzie po czterech miesiącach, z pomocą pewnej siostry zakonnej zdołała uciec. Bernarda wywieziono do obozu koncentracyjnego KL Auschwitz, a następnie do Sachsenchausen. Szczęśliwie ocalały, w listopadzie 1945 roku wrócił do Radomia, by podziękować swojej opiekunce. Odnalazł Wandę i niedługo po tym, zawarli związek małżeński.
W 1985 roku Wanda Ajdels (z domu Pawłowska) otrzymała tytuł „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.
DOKUMENTY:
brak materiałów dodatkowych