Maria Galec (z d. Nicałow) była Rosjanką*. Mieszkała z mężem Stanisławem w Podszkodziu** k. Ostrowca Świętokrzyskiego. Małżeństwo nie miało dzieci. W kwietniu 1943 r. Galcowie przyjęli pod swój dach dwóch Żydów (Mariana i Grzegorza), którzy uciekli z getta w Ostrowcu. Wiedziała o tym rodzina mieszkająca w pobliżu.

Rankiem 6 kwietnia 1943 r.*** do domu Galców przyjechała żandarmeria niemiecka z Ostrowca. Przebywająca w tym czasie u Galców Zofia Wnuk zauważyła, jak Niemcy przechodzą przez furtkę do ogrodu. Zdążyła ostrzec Marię (swoją ciotkę), a ta pospiesznie obudziła śpiących Żydów i pomogła im wydostać się z domu przez okno do ogrodu. Żydzi zaczęli uciekać, ale Niemcy zauważyli ich – jednego zastrzelili, drugiego ranili, doprowadzili na miejsce, w którym leżał pierwszy i dobili i kolejnym strzałem.

Niemcy aresztowali Marię Galec. W tym czasie jej mąż był w pracy w hucie w Ostrowcu. Żandarmi zabrali Marię do domu rodziny Nowaków, którzy również mieszkali w Podszkodziu. Nowakowie pomagali Żydowi Lejbusiowi, przed wojną – handlarzowi bydła – i zaopatrywali go w jedzenie. Kiedy zlikwidowano getto w Ostrowcu, Lejbuś przestał się pojawiać. Do domu Nowaków zapukał dopiero na początku 1943 r. Towarzyszyło mu dwóch innych Żydów. Nowakowie ukrywali ich na strychu przez dwa miesiące. Żydzi odeszli, ponieważ rozeszła się wieść, że Niemcy przeszukują miejscowość. Po tygodniu do Nowaków przyszli żandarmi. Była z nimi Maria Galec. Dokonano rewizji domu. „Niemcy Żydów nie znaleźli, ale rozpoznali rzeczy, które do nich należały. Niemcy poszli tam, do tamtej rodziny, ale tam tych Żydów nie znaleźli, tylko znaleźli walizki żydowskie, znaczy ślady” (FLV, nagranie audio, sygn. 811_2925, relacja Jadwigi Fudalej [świadek] z 18.02.2015). Żandarmi aresztowali Leokadię Skwarlińską (z d. Nowak) i jej siostrę Marię Nowak. Leokadii wyrwali z rąk jej trzyletnią córkę, którą później zajęła się matka kobiety.

Żandarmi zabrali Leokadię Skwarlińską, Marię Nowak oraz Marię Galec i wrócili do domu Galców. Dokonali rewizji i zabrali niektóre rzeczy, po czym zastrzelili Marię Galec. Maria nie zginęła od razu, leżała w agonii na podwórzu. Ciała Żydów i Marii Niemcy kazali zakopać w ogrodzie. Sołtys, który to nadzorował, zebrał ludzi – ci pochowali Żydów w ogrodzie, a Marię, wbrew rozkazowi Niemców, na cmentarzu w Szewnej.

Leokadia Skwarlińska i Maria Nowak zostały zabrane furmanką do Ostrowca, gdzie zamknięto je w więzieniu. Przez dwa miesiące Leokadia była poddawana brutalnemu przesłuchaniu w placówce Sipo. 3 lub 6 czerwca 1943 r. kobiety zostały wywiezione do Oświęcimia. Maria zmarła w obozie 24 maja 1944 r.****, Leokadia – przeniesiona do obozu w Ravensbrück w sierpniu 1944 r.. Przebywał w nim do zakończenia wojny.

Aresztowania nie uniknął także mąż Marii Galec. Trzy dni po jej rozstrzelaniu trafił do więzienia w Ostrowcu Świętokrzyskim. Następnie wysłano go do obozu w Oświęcimiu. Stanisław przeżył obóz, ale był w bardzo ciężkim stanie. Zmarł w 1946 r., kilka miesięcy po wyzwoleniu.

Bibliografia:

  1. IPN BU 392/751.
  2. FLV, nagranie audio, sygn. 405_1839, relacja Jadwigi Fudalej [świadek] z 10.10.2013 r.
  3. FLV, nagranie audio, sygn. 405_2017, relacja Jadwigi Fudalej [świadek] z 16.10.2013 r.
  4. FLV, nagranie audio, sygn. 811_2925, relacja Jadwigi Fudalej [świadek] z 18.02.2015 r.
  5. FLV, nagranie audio, sygn. 811_3060, relacja Jadwigi Fudalej [świadek] z 16.03.2015 r.
  6. W. Bielawski, Zbrodnie na Polakach dokonane przez hitlerowców za pomoc udzielaną Żydom, Warszawa 1981.
  7. Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej, Instytut Pamięci Narodowej, red. A. Namysło, G. Berendt, Warszawa 2014.
  8. Those Who Helped. Polish Rescuers of Jews During the Holocaust, red. R. Walczak, cz. 3, Warszawa 1997.
  9. Those Who Risked Their Lives, red. A. Poray, Chicago 2007.
  10. [Strona internetowa:] http://www.savingjews.org/perished/g.htm, dostęp: 15.10.2015 r.
  11. [Strona internetowa – Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”:] www.straty.pl, dostęp: 14.05.2015 r.

Uwagi:

* Za: zeznania rodziny w dokumentacji IPN.

** W. Bielawski (Zbrodnie na Polakach dokonane przez hitlerowców za pomoc udzielaną Żydom, Warszawa 1981, s. 66-67) podaje błędnie: Przeszkoda.

*** Akcja Niemców odbyła się 4 kwietnia 1943 r. – zob. IPN BU 392/751; Jadwiga Fudalej w relacji z 16.03.2015 r. – zob. szczegóły w bibliografii – podaje, że wydarzenia działy się w kwietniu 1942 r.

**** Według zapisu w jednym z dokumentów (IPN BU 392/751) Maria Nowak przeżyła w obozie w Oświęcimiu cztery miesiące – zginęła w 1943 r.

Jadwiga Fudalej mówi w relacjach 811_2925 i 811_3060, że Stanisław Galec (mąż Marii) zginął w Auschwitz – zob. bibliografia.