Ignacy Fryda (ur. 01.08.1904 r.) mieszkał z rodziną we wsi Falkowa (powiat tarnowski). Pomógł młodemu Żydowi, którego widywał jeszcze przed wojną. Matka chłopaka prawdopodobnie trudniła się handlem obnośnym i dzięki temu była znana we wsi. W wyniku represji trafiła z synem do getta, skąd udało im się uciec.

Chłopak początkowo ukrywał się kilka kilometrów od domu rodziny Frydów. Niemcy przyszli najpierw do domu ich sąsiada, Jana Kurzawy, który od dłuższego czasu ukrywał w swoich zabudowaniach Żydówkę*. Wkrótce zabrali też Ignacego i ukrywanego Żyda. Z całej rodziny Frydów uratował się jedynie syn – tego dnia był poza domem**. Z jego relacji wynika, że ów młody Żyd przenocował u nich zaledwie kilka razy i wieść o jego obecności rozeszła się po Falkowej. W grudniu 1942 r. Ignacy został osadzony w więzieniu w Tarnowie.

Na początku 1943 r. z tego więzienia wysyłano transporty do Auschwitz. Rodzina zamordowanego otrzymała informację z Biura Poszukiwań Arolsen-Suchdienst Arolsen w Niemczech, że według oświadczenia lekarza obozowego Ignacy zmarł 12 kwietnia 1943 r. w Auschwitz.

W Falkowej Żydom pomagało wiele innych rodzin. Jan Pyrek przez prawie dwa miesiące udzielał schronienia Żydówce o nazwisku Najman. Kobieta była kuzynką bardzo zamożnej rodziny żydowskiej, która mieszkała we dworze z 80-hektarowym gospodarstwem***. Starsza kobieta bardzo dziękowała za pomoc i dość szybko wyjechała za granicę. Żydzi ukrywali się również w rodzinie Koszyków i Żabów.

W okolicy Falkowej znajdowała się wieś Bobowa, w której 14 sierpnia 1942 r. Niemcy zamordowali około 700 Żydów. Ze źródeł wynika, że ukrywani w większości przypadków przychodzili właśnie z tamtego rejonu.

Bibliografia:

  1. FLV, nagranie audio, sygn. 405_0559, relacja Stefana Frydy [syn] z 12.09.2013 r.
  2. FLV, nagranie audio, sygn. 811_1588, relacja Ewy Kurzawy z  20.06.2014 r.
  3. FLV, nagranie audio, sygn. 811_1577, relacja Janiny Śmierciak z  16.06.2014 r.
  4. [Strona internetowa:] http://falkowa.maranatha.pl/pages/zydzi.htm, dostęp: 25.11.2014 r.
  5. [Strona internetowa – Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”]: www.straty.pl, dostęp: 16.04.2015 r., [Fryda Ignacy, Kurzawa Jan].

Uwagi:

* Według FLV, nagranie audio, sygn. 811_1577, relacja Janiny Śmierciak z  16.06.2014 r. – Jan Kurzawa ukrywał mężczyznę.

** Za: [strona internetowa:] http://falkowa.maranatha.pl/pages/zydzi.htm, dostęp: 25.11.2014 r.

*** Portal http://falkowa.maranatha.pl/pages/zydzi.htm (dostęp: 25.11.2014) podaje, że właściciel dworku nazywał się Waserlal.

תמונות

  • Aleksandra Górczyńska

    Aleksandra Górczyńska