Pamięć i Tożsamość

Wiesława Tyszkiewicz-Paszkowska opowiada o wydarzeniach z Lututowa. Jeszcze zanim rozpoczęła się wojna, jej dziadek wynajmował mieszkanie wielodzietnej rodzinie żydowskiej o nazwisku Anklewicz. Gdy Niemcy zaczęli prześladować Żydów, nie pozostał obojętny na ich nieszczęście i wraz ze swoją rodziną zadbał o to,...

Leon Pałaszewski razem z żoną Heleną mieszkał w Krasnymstawie. W czasie okupacji małżeństwo niosło pomoc Żydom, za co dnia 6 stycznia 1942 r. zostało rozstrzelane przez niemieckich żandarmów na cmentarzu żydowskim. Tam również zakopano ich ciała.

Niemal połowę mieszkańców wsi Łosice stanowili Żydzi. Tak było do wybuchu II wojny, kiedy to Niemcy rozpoczęli dewastację Polski, a właściwie do jesieni 1941 r., kiedy to zapadła decyzja o „ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej”. Wtedy to wielu Polaków z tego rejonu z narażeniem życia udzie...

Zdzisław Gręcki* mieszkał w Warszawie. W czasie okupacji należał do Szarych Szeregów. Niósł pomoc Żydom zamkniętym w getcie. Dostarczał im także broń. Za swoją działalność został w 1942 r. publicznie rozstrzelany przy ul. Barskiej**. Bibliografia: W. Bielawski, Zbrodnie na Polakach dokonane przez hi...

Zdzisław (ur. 29 września 1908 r.) i Zofia (ur. 3 lutego 1908 r.) Bielińscy w czasie II wojny światowej mieszkali we Lwowie. Dom państwa Bielińskich był schronieniem dla Żydów potrzebujących opieki. Zdzisław prowadził prywatną klinikę, która była miejscem do ukrywania osób pochodzenia żydowskiego. Zdzisław i ...

Zgromadzenie Sióstr Najświętszego Imienia Jezus zostało założone przez bł. o. Honorata Koźmińskiego w 1887 r. W ramach swoich działań siostry prowadziły szkołę zawodową w Suchedniowie. Podczas okupacji w budynku utworzono sierociniec. Jego część zajął oddział SS. Mimo to, w 1943 r., przełożona domu, s. Serafia...

„W pobliżu naszego domu mieszkał mój i mojego brata kolega, Wiesiek Bożym. Wiesiek mieszkał na ul. Zygmuntowskiej, równoległej do ul. Polnej, gdzie ja mieszkałam, krańce posesji stykały się ogrodzeniem. Pewnego dnia przywołał mnie, żebym podeszła bliżej, ponieważ chce mi coś powiedzieć. Zapytał, czy mogę pojechać z nim po&nb...

Zofia Awni (z d. Wieczorek) urodziła się 25 kwietnia 1915 r. Córka Aleksandry. W czasie II wojny światowej mieszkała w Warszawie. Wynajęła mieszkanie na poddaszu i przygotowała tam kryjówkę dla żydowskiej rodziny Blajman, którym udało się uciec z getta warszawskiego. Zofia zmarła 22 stycznia 2006 r. Zofia Aw...

Zofia Babińska w czasie II wojny światowej mieszkała w Warszawie. Wdowa, matka Danuty i Krystyny. Razem z córkami przemycała żywność dla Żydów uwięzionych w getcie. Pomagała także tym, którzy przybywali po pomoc do jej pensjonatu. Po likwidacji getta rodzina przyjęła pod swój dach Melanię Przepiórkowską –...

Zofia Babisz w czasie II wojny światowej mieszkała w Stanisławowie (Ukraina). Matka Jadwigi i Stefanii. Razem z rodziną przekazywała żywność młodej Żydówce Lusi Teichberg i jej matce, która została zamknięta w getcie. Pomogła także przyjaciołom Lusi, ukrywając ich w czasie likwidacji getta w Stanisławowie...

Zofia Bagan (z d. Wiślińska) urodziła się w 1930 r. Córka Stanisława i Heleny, siostra Marianny. W czasie II wojny światowej mieszkała w Bełżycach (woj. lubelskie). Rodzina ukrywała w domu Rywkę Goldiner – dziewczynkę żydowską urodzoną w 1942 r. Latem 1944 roku po dziecko zgłosili się rodzice – Masza...

Zofia Bajkowska (z d. Puchalska) urodziła się w 1923 r. W czasie II wojny światowej mieszkała w Skwarzowej k. Złoczowa (Ukraina). Krawcowa. W listopadzie 1943 r. Zaopiekowała się Chaną Axelrad, która uciekła z pobliskiego getta gdy zamordowano jej rodzinę. Przygotowała jej kryjówkę na strychu. Po&nbs...

Zofia Bania (z d. Kupis) urodziła się w 1907 r. W czasie II wojny światowej mieszkała w miejscowości Włochy (woj. świętokrzyskie). Żona Ludwiga, matka Mańka. Ukrywała zaprzyjaźnione małżeństwo Rubinek pochodzenia żydowskiego. Zmarła 13 czerwca 1991 r. Zofia Bania otrzymała tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w&nbs...

Zofia Baniecka urodziła się 12 lipca 1917 r. W czasie II wojny światowej mieszkała w Warszawie. Ukrywała i pomagała Żydom z rodziny Jeleń. Zmarła 2 czerwca 1993 r. Zofia Baniecka otrzymała tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w 2016 r.

Zofia Barska (ps. „Marta”) w czasie II wojny światowej mieszkała w Warszawie. Działała w tajnej organizacji FOP (Front Odrodzenia Polski), gdzie systematycznie zajmowała się podopiecznymi Żydami.

Zofia Weronika Batawia-Kłodnicka w czasie II wojny światowej mieszkała w Warszawie. Opiekowała się Janem Majzner-Michalskim. Zofia Batawia otrzymała tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w 1982 r.

Zofia Batko (z d. Molenda) urodziła się 30 stycznia 1923 r. we wsi Pawlikowice (woj. małopolskie). W czasie II wojny światowej mieszkała we wsi Pawlikowice (woj. małopolskie). Pomagała małżeństwu Blicharz w opiece nad kobietą pochodzenia żydowskiego Danutą Beer. Zofia Batko otrzymała tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Ś...

Zofia Bednarska z zawodu nauczycielka w czasie II wojny światowej mieszkała w mieście Gródek Jagielloński (obecnie Gródek, Ukraina). W swoim domu od października 1942 r. do czerwca 1944 r. ukrywała cztery osoby pochodzenia żydowskiego, rodzinę Gottfried oraz Felicję Weinryb (z d. Widerhorn). Zofia Bedna...

Bolesław i Zofia Białkowscy (z d. Korzewicz, ur. 10 grudnia 1912 r.) w czasie II wojny światowej mieszkali we wsi Stryj (Ukraina). Od wiosny 1942 r. do końca wojny na strychu swojego domu ukrywali sześć osób pochodzenia żydowskiego, Mosze i Rozalia Brenner; Aron Brenner; Janusz i Jadwiga Rozenbe...

Zofia Białogórska (Białoskórska, z d. Lange) urodziła się w 1923 r. W czasie II wojny światowej mieszkała we wsi Świder (obecnie dzielnica miasta Otwock, woj. mazowieckie). Pomagała w ukrywaniu kobiety pochodzenia żydowskiego.

Zofia Binder w czasie II wojny światowej mieszkała w Warszawie. Ukrywała w swoim domu żydowską rodzinę.

Zofia Brzozowska, mieszkanka podwarszawskiej Kobyłki, końca wojny nie doczekała. Gestapowcy rozstrzelali ją dokładnie w czwartą rocznicę wybuchu wojny. Za co? Za to, że w swoim domu przy ul. Warszawskiej ośmieliła się udzielić schronienia dwóm Żydom. Jednym z nich był prawdopodobnie właściciel garbarni w Wołominie ...

Na przedramieniu miała wytatuowany numer 55793. Po niemal półrocznej gehennie przeżytej w Auschwitz-Birkenau 20 grudnia 1943 r. zmarła wycieńczona tyfusem. Była Polką, nie Żydówką. Nie tylko Żydzi bowiem ginęli w niemieckim obozie koncentracyjnym zorganizowanym przez Niemców na przedmieściach Oświęcimia – na skrzyż...

Wieś Zmiennica znajduje się niedaleko Brzozowa na Podkarpaciu. Podczas okupacji skromna wdowa Zofia Frydrych ukryła w swoich zabudowaniach młodą Żydówkę. Funkcjonariusze wyciągnęli dziewczynę ze sterty siana, a Zofię z jej łóżka. Upokorzyli je publicznie w sąsiedniej wsi Jesionów. Włączono muzykę i kazano ta...

Zofia Gawęda mieszkała w Dulczy Wielkiej (powiat mielecki). W swoim domu ukrywała ośmioosobową rodzinę żydowską, za co została rozstrzelana przez gestapo w 1944 r. Bibliografia: IPN BU 392/2033 (na podst. GKBZH WB IV 348). W. Bielawski, Zbrodnie na Polakach dokonane przez hitlerowców za pomoc udzielaną...

Na ulicy Jagiellońskiej pod numerem 32 w Warszawie mieszkała pięcioosobowa rodzina Grudzińskich: małżonkowie Zofia i Leon oraz ich dzieci: Zosia, Mirosława i Stefan. Z końcem 1942 roku zatrzymała się u nich, jak utrzymywano, ich krewna – Gienia Skalska. W rzeczywistości dziewczynka, Gina Rapaport, była Żydówką zbie...

– Synku, pamiętaj: jak Niemcy kiedy przyjadą, to ja położę się na ciebie i ty później, jak to ustanie, wrócisz do rodziny – tłumaczyła 5-letniemu Bogusiowi jego matka, Zofia Krasuska. A tłumaczyła, bo groźba niemieckiej rewizji w ich domu w Tworkach była całkiem realna: Krasuscy ukrywali w piwnicznym...

Zofia Kur wraz z synem Aleksandrem i 3 ukrywanych Żydów byli u siebie w domu – w Gamratce k. Mińska Mazowieckiego. Niczego się nie spodziewali. Wtem w drzwiach stanęli niemieccy żandarmi z Mińska Mazowieckiego. O ucieczce nie było już mowy. Niemcy zamordowali wszystkich. Był 27 lipca 1943 roku. Zofia...

Zofia Morawska mieszkała w Otwocku. Pomagała Żydom zamkniętym w getcie – dostarczała im żywność. „W czasie […] kolejnej dostawy [1943 r. lub 1944 r. – dop. red.] po prostu została zabita przez Niemców” (FLV, nagranie audio, sygn. 811_0137, relacja Jerzego Komorowskiego [znajomy] z 08.01.2014 r.). Bibliografi...

Zuzanna Bieganowska w czasie II wojny światowej mieszkała we wsi Pawłów (woj. lubelskim). Matka Janiny. Dostarczała żywność rodzinie pochodzenia żydowskiego o nazwisku Nysenkorn – Jankielowi, Chanie i synowi Henrykowi

Zygmunt Adamowski mieszkał w Gorlicach (woj. małopolskie). W czasie II wojny światowej mężczyzna wraz z Michałem Ligarskim zaangażowali się w pomoc ludności żydowskiej, dostarczając im żywność oraz wyrabiając kenkarty na polskie nazwiska. Z ich wsparcia skorzystali Mojżesz Blech (były nauczyciel gorlickiego gimnazj...

Zygmunt Barta urodził się 30 marca 1899 r. Syn Franciszka i Eleonory. W czasie II wojny światowej mieszkał w Krakowie. Mąż Felicji (z d. Woźny), ojciec Stefana i Wiktorii. Zygmunt pomógł wielu osobom pochodzenia żydowskiego, dostarczając im fałszywe dokumenty i metryki urodzenia.

Zygmunt Bereszczyński w czasie II wojny światowej mieszkał w Krakowie. Ojciec Krystyny. W swoim mieszkaniu ukrywał mężczyznę pochodzenia żydowskiego oraz jego wnuczkę.

Zygmunt Binkowski w czasie II wojny światowej mieszkał w Łodzi. Był zaangażowany w pomoc Żydom z getta.

– Zygmuś, kochany, jesteś w domu, teraz już wszystko będzie dobrze – nad głową osiemnastolatka przesuwały się jakby za mgłą znane mu twarze bliskich. Zygmunt leżał bezwładnie na łóżku i nie potrafił wydusić z siebie nawet słowa. Nie miał siły. Po kilku miesiącach spędzonych wpierw w więzieniu w Łodzi, a&n...

Zygmunt Blumski podczas II wojny światowej mieszkał w miejscowości Hanaczów (obecnie Hanaczówka, Ukraina). Należał do AK. Był zaangażowany w pomoc 17-letniemu Żydowi.

– Matko Boska Jagodna… Niemcy… – zdołał wyszeptać Dziurkowski na widok zbliżających się żandarmów. Na swoim gospodarstwie w Cielechowiźnie ukrywał Żydów, stąd też w mig pojął, o co chodzi. Funkcjonariusze z Mińska Mazowieckiego rozstrzelali go w połowie 1943 roku – w piątek 2 lipca, w święto Matki Bo...

Zygmunt Balicki urodził się w 1888 r. W czasie II wojny światowej wraz z rodzina mieszkał w Warszawie. Mąż Jadwigi (ur. 1884 r.), ojciec Heleny (po mężu Kozłowska, ur. 19 września 1920 r.). W domu Balickich ukrywali się Żydzi, którym udało się uciec z Warszawskiego getta. Zygmunt zmarł w 1959&nb...

Nabróż to wioska w województwie lubelskim, położona około 40 km od Zamościa. W czasie II wojny światowej mieszkała tam rodzina Kotarskich. Zygmunt często przebywał w okolicznych lasach. Wiedział, że jego żona – Katarzyna – pozwoliła schronić się w ich domu czworgu Żydom. Katarzyna zdawała sobie sprawę, że&nb...

Zygmunt Ochociński (ur. 27 kwietnia 1913 r.), syn Aleksandra i Marcjanny z d. Majchrzak, mieszkał z rodzicami w Aleksandrowie Kujawskim, gdzie się urodził. Jeszcze przed wojną ukończył szkołę wojskową w Grudziądzu, a następnie pracował w Toruniu w Wojskowej Komendzie Uzupełnień. W czasie kampanii wrześnio...

Danuta Paradowska (ur. 1930 r.), po mężu Flakowska, w czasie okupacji niemieckiej zanosiła do getta warszawskiego żywność. Na terenie getta znalazły się jej koleżanki z czasów szkolnych. Pomimo tego, że na gorącym uczynku złapał ją niemiecki żandarm i zbił szpicrutą, nie zaprzestała swoich działań. Późnie...