Wiktoria Dębek mieszkała w Kolonii Czernic** (powiat Garwolin). W okolicznych lasach ukrywali się Żydzi, m.in. z Ryk, Okrzei i Leopoldowa. Tworzyli oni grupy partyzantów. Aby zdobyć jedzenie, Żydzi opuszczali swoje kryjówki i udawali się do pobliskich gospodarstw. Mogli liczyć na wsparcie Wiktorii Dębek przez blisko rok.

29 czerwca 1942 r.*** żandarmi niemieccy i gestapo z Ryk otoczyli dom Wiktorii. Przebywający na terenie jej gospodarstwa zaczęli się bronić. Wśród nich było trzech Polaków i około 11 Żydów. Doszło do wymiany ognia ze stroną niemiecką. W czasie tej walki żandarmi podpalili całe gospodarstwo. Wiktoria i Żydzi zaczęli uciekać z pożogi, przez co stali się łatwym celem dla niemieckich pocisków. Dwóm Polakom udało się zbiec.

Gdy tylko Niemcy odjechali, mieszkańcy Czernica pochowali ciała Żydów na tak zwanym „żydowskim polu”. Wiktoria Dębek spoczęła na cmentarzu parafialnym w Kłoczewie.

 

Bibliografia:

  1. IPN BU 392/1396.
  2. Bartoszewski, Z. Lewinówna, Ten jest z Ojczyzny mojej. Wspomnienia z lat 1939-1945, Warszawa 2007.
  3. Bielawski, Zbrodnie na Polakach dokonane przez hitlerowców za pomoc udzielaną Żydom, Warszawa 1981.
  4. Kopówka, ks. P. Rytel-Andrianik, „Dam im imię na wieki” (Iz 56,6). Polacy z okolic Treblinki ratujący Żydów, Oksford – Treblinka 2011.
  5. Those Who Helped. Polish Rescuers of Jews During the Holocaust, red. R. Walczak, cz. 3, Warszawa 1997.
  6. Those Who Risked Their Lives, red. A. Poray, Chicago 2007.
  7. Wroński, M. Zwolak, Polacy – Żydzi 1939-1945, Warszawa 1971.
  8. Zajączkowski, Martyrs of Charity, Washington D.C. 1988.
  9. [Strona internetowa:] http://www.fpkt.org.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=165%3Aczernic-k-ryk-20-listopada-2013-r&catid=4%3Astrona-gowna&lang=pl, dostęp: 12.11.2014 r.

 

uwagi:

* Dąbek – por.: W. Bielawski, Zbrodnie na Polakach dokonane przez hitlerowców za pomoc udzielaną Żydom, Warszawa 1981, s. 21; E. Kopówka, ks. P. Rytel-Andrianik, „Dam im imię na wieki” (Iz 56,6). Polacy  z okolic Treblinki ratujący Żydów, Oksford – Treblinka 2011, s. 130; W. Zajączkowski, Martyrs of  Charity, Washington D.C. 1988, s. 120.

** Czernie – zob.: Those Who Helped. Polish Rescuers of Jews During the Holocaust, red. R. Walczak, cz. 3, Warszawa 1997, s. 63; S. Wroński, M. Zwolak, Polacy – Żydzi 1939-1945, Warszawa 1971, s. 423; W. Zajączkowski, dz. cyt.

*** Ogólnie: czerwiec 1943 r. – zob.: W. Bartoszewski, Z. Lewinówna, Ten jest z Ojczyzny mojej. Wspomnienia z lat 1939-1945, Warszawa 2007, s. 606 ; S. Wroński, M. Zwolak, dz. cyt.; W. Zajączkowski, dz. cyt.