Rajmund Barański
Rajmund Barański (prof. dr med.) w czasie II wojny światowej mieszkał w Warszawie. Pomagał finansowo żydowskiej rodzinie Brokman.
Regina Zajączkowska, jej syn Ryszard, Izabela Stasiuk, Ludwik i Maria Janiakowie
Regina Zajączkowska mieszkała z mężem i nastoletnim synem Ryszardem w drewnianym domu we Włodzimierzu Wołyńskim. Żyło im się spokojnie: Ryszard chodził do gimnazjum, kolejny syn uczył się na księdza, córki pozakładały swoje rodziny. Ryszard Zajączkowski określa przedwojenne stosunki polsko-żydowskie we Włodzim...
Relacja o pomocy niesionej przez rodzinę Klepadło z Nowej Wsi
– Słuchajcie – zwrócił się do swoich dzieci Józef – przyszedł Berek z synem. Musimy im pomóc, to znaczy musimy ich gdzieś ukryć. – Hm, wiadomo, przecież nie damy ich Niemcom na odstrzał – przytaknął Mieczysław, 30-letni syn Bronisławy i Józefa Klepadłów. – Całe szczęście wokoło lasy i bagna, to i Niem...
Relacja Sławiny Kargol z Krzeszowa
Relacja pani Sławiny Kargol z Krzeszowa, która jako dziecko, zaangażowała się w pomoc przy wyrabianiu fikcyjnych dokumentów. Do swojego zadania podeszła bardzo dojrzale. Wiedziała, że jest to sprawa, którą nie można się chwalić, więc nawet swoim rodzicom nic o tym nie powiedziała.
Mieszkańcy Jagodnego - zamordowani za pomoc Żydom
Obecnie mieści się tu poligon akademicki Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie. Ale do 1953 r. teren ten zajmowało Jagodne – dziś już nieistniejąca wieś, która w 1943 roku była świadkiem okrutnych mordów, jakich dopuścili się Niemcy na Polakach pomagających Żydom z pobliskiego Warkocza. A dono...
Rodzeństwo Barczaków - Franciszek, Józef, Władysław i Bronisława z Anną Grabowską
Franciszek Barczak (ur. 5 kwietnia 1907 r., zm. 6 sierpnia 1963 r.) w czasie II wojny światowej mieszkał w miejscowości Mąkolice (woj. łódzkie). Brat Józefa, Władysława, Antoniego, Bronisławy (po mężu Lasota, ur. 29 marca 1913 r.), stryj Anny Teresy Grabowskiej (ur. 25 maja 1927 r.). Cała rodzina była zaangażowana ...
Rodzeństwo Bików - Józef, Marian i Maria
Rodzeństwo Bików – Józef, Marian i Maria podczas II wojny światowej mieszkało we wsi Krzemienica (woj. podkarpackie). Wspólnie ukrywali Żydówkę – Ester Weber (z d. Muehlbauer).
Rodzina Andrzejczyków ze wsi Czyżew-Sutki
Nastała jesień 1942 roku. We wsi Czyżew zaczęła się likwidacja getta. Niemcy wywozili Żydów. Niektórym udawało się zbiec. I tak oto któregoś dnia do drzwi sporego gospodarstwa rodziny Andrzejczyków (wieś Czyżew Sutki, kolonia Czyżewa, woj. podlaskie) zapukała grupa przestraszonych żydowskich uciekinierów. Innego dnia – następna. ...
Rodzina Babiarzów (Mieczysław i Kazimiera, Halina, Danuta)
„Urodziłam się w Izbicy, rodzice i dziadki [sic!] mieli młyn i małe gospodarstwo. Osada Izbica przed wojną zamieszkiwana była przez ludność żydowską w 90%, ludności polskiej było około 10 %”. Okupacja niemiecka sprawiła, że Izbica stała się gettem tranzytowym. Zwożono tu pociągami transporty Żydów z Austrii, Niemie...
Rodzina Balickich z Siemianiówki koło Lwowa
W powietrzu dał się słyszeć świst opadającej gilotyny. Wyrok śmierci wydany 25 lipca 1944 roku w Krakowie przez hitlerowski Sąd Specjalny zrealizowano. Gdzie? We Wrocławiu. Kiedy? Dokładnie nie wiadomo. Kolejny Polak, który okazał pomoc Żydom, został stracony. Tak zabito Józefa Balickiego, męża Katarzyny, ojca Stanisława i Władys...
Rodzina Balińskich
Sylwester Baliński urodził się w 1862 r. mąż Agnieszki (ur. 3 stycznia 1877 r. zm. 5 lutego 1959 r.), ojciec Kazimierza (ur. 30 stycznia 1898 r. zm. 22 maja 1988 r.), teść Janiny (z domu Kuleta, ur. 23 grudnia 1897 r. zm. 24 sierpnia 1966 r.), dziadek Stanisławy (po mężu Borończyk, ur. 4 kwietnia 1925&nbs...
Rodzina Baranków - zamordowana za pomoc Żydom
Szanowali go wszyscy. W Siedliskach k. Miechowa był znanym gospodarzem, naczelnikiem Straży Wiejskiej. W jego domu znajdowało się pomieszczenie przeznaczone na areszt. Był mężem Łucji, z którą miał dwóch synów: Henryka Mariana (ur. 1 stycznia 1931 r.) oraz Tadeusza Stanisława (ur. 17 listopada 1933 r.), razem ...
Rodzina Barczuk z Kazimierówki
– Leonka, a co ty taki wielki gar zupy gotujesz? – podpytywały podejrzliwie sąsiadki. Po cichu snuły domysły, że Barczukowie spodziewają się trzeciego dziecka. Leokadia zbywała zaś docinki niedbałym stwierdzeniem: „Jaki tam znowu wielki. Dziewczyny rosną, chłop też potrzebuje zjeść, to co mam nie gotować?”. W rzeczywist...
Rodzina Bobrowskich - zamordowani za pomoc Żydom
– Nawet gdyby udało nam się uciec, to gdzie się podziejemy? Gdzie ukryjemy? Bez dobrej kryjówki nas wytropią – cichaczem rozmawiali ze sobą młodzi chłopcy z nowogródzkiego getta. – Słyszałem o pewnej polskiej rodzinie – wtrącił jeden. – Biedni jak myszy kościelne, ale Żydom pomagają. Teraz to żyją chyba ze sprzedaż...
Rodzina Chorew - zamordowana za pomoc Żydom
Lejcza Kapłan* była młodą, około 20-letnią Żydówką, którą wraz z rodziną skierowano do getta. Po kilku miesiącach, latem 1943 r., dzięki podkopowi udało jej się uciec. Schronienie znalazła w Berezie Kartuskiej (pow. prużański), gdzie mieszkała rodzina Włodzimierza Chorewa. Dziewczyna przyjaźniła się z nim jeszcze p...
Rodzina Czerwonków - zamordowani za pomoc Żydom
– Ludzie, ludzie, to chyba koniec świata! 7 lipca 1943 roku: to chyba apokalipsa – lamentowały kobiety z Pawłosiowa. Oddziały niemieckich żandarmów i funkcjonariuszy gestapo tłumnie obległy wieś. Wszystkich mężczyzn spędzano do budynku miejscowej szkoły. Polowano na partyzantów. Rozpoczęły się nieprzyjemne przesłuc...
Rodzina Daszkiewicz - zamordowana za pomoc Żydom
Edward Daszkiewicz mieszkał z żoną Anną, synem Władysławem (18 l.) i córką Heleną (16 l.) w Kolonii Borszczówka, w obwodzie rówieńskim. Rodzina Daszkiewiczów od jesieni 1942 r. pomagała ukrywającym się w pobliskim lesie Żydom – pięcioosobowej rodzinie Gajerów (małżeństwo Gajerów, ich córka Frania, syn Jakub i&...
Rodzina Hołubowiczów (Franciszek i Helena, Zbigniew Aleksander, Kazimierz Wiesław)
Rodzina Hołubowiczów (Franciszek i Helena, Zbigniew Aleksander, Kazimierz Wiesław) Helena i Franciszek Hołubowiczowie mieszkali z synami (Zbigniewem i Kazimierzem) we wsi Czabarówka w województwie tarnopolskim. Franciszek był dyrektorem wiejskiej szkoły, Helena pracowała jako nauczycielka. Pewnego dnia, gdy Hel...
Rodzina Hutnik z pomocą Żydom
Władysław Hutnik (ur. 1890 r.) wraz z żoną Antoniną, synami Mieczysławem i Józefem oraz córką Bronisławą mieszkali w Łanowcach (obecnie obwód tarnopolski), gdzie prowadzili gospodarstwo. Przez blisko dwa lata Hutnikowie ukrywali rodzinę Rozenbergów. Choć nie znali ich przed wojną, to mimo wszystko zgodzili się im pomóc. Cz...
Rodzina Juszczyk - zamordowana za pomoc Żydom
– Dom nam dorośleje, Francik. Dzieci pewnie niedługo zechcą się żenić, iść na swoje, a tu końca wojny nie widać… – dzieliła się z mężem Wiktoria, szykując się na wieczorny spoczynek. – Trzy lata już to trwa… Kolejny wrzesień. Ile jeszcze? – zawiesiła głos, zrezygnowana. Franciszek nic nie odparł. Przytulił ją tylko mocn...
Rodzina Kociubowskich - zamordowani za pomoc żydom
– Otwierać, policja! – rozległ się tubalny głos, po czym dało się słyszeć donośne stukanie, czy raczej walenie do drzwi. Roman Kociubowski zerwał się na równe nogi i pobiegł sprawdzić, co się dzieje. Była 3 nad ranem 9 lutego 1943 roku. Zabudowania Kociubowskich otaczali niemieccy żandarmi, a do domu Polaków we wsi...
Rodzina Kosiarczyków - zamordowani za pomoc Żydom
– Nie ruszaj się, Zośka. Siedź tu spokojnie, a ja pójdę po lilie na spirytusie. Muszę ci to nimi odkazić, coby się jakie plugastwo w to nie wdało – mówiła z zatroskaniem Wiktoria Kosiarczyk, matka Zofii Kucharskiej. Młoda kobieta siedziała obolała na łóżku, a ze stopy sterczał jej gwóźdź. Nastąpiła na&nbs...
Rodzina Kozłów: Antoni, Bronisława, Maria, Teresa i ich służąca Genowefa
– Nie możecie się już dłużej u nas ukrywać. Niemcy zaczynają tu węszyć. Pójdziecie do Gąciarzy w Piotrkowicach. Oni wam coś zorganizują – tłumaczył ukrywanym Żydom Antoni. Czasu było niewiele. Żydzi pozbierali się szybko i poszli pod wskazany adres. Gąciarze umieścili ich w piwnicy pod stodołą. Antoni i Bronisława ...
Rodzina Lasotów i Józef Zieliński - zamordowani za pomoc Żydom
„Las daje dużo możliwości. Może się udać. A właściwie to nie: może, ale: musi się udać. Bo przecież nie ma innego wyjścia…” – gorączkowo zastanawiał się Stanisław Lasota – leśniczy z Borszczowa, podejmując decyzję o udzieleniu schronienia kilkunastu osobom pochodzenia żydowskiego. Miał żonę, syna Jerzego i doskonal...
Rodzina Olszewskich - zamordowani za pomoc Żydom
Niedaleko wsi Skórnice (pow. konecki), w przysiółku nazywanym Kopalnią, mieszkała rodzina Olszewskich. Maria Olszewska (ur. 1901 r.) z d. Stasiak była wdową po Leonie –nauczycielu szkoły elementarnej w Skórnicach, który sprowadził się tutaj z Łodzi. Była jego drugą żoną. Leon zmarł krótko przed wybuchem drugiej woj...
Rodzina Proczek - zamordowana za pomoc Żydom
Tomasz Proczek, z żoną Jadwigą i dziećmi Marianną, Natalią, Stanisławem i Aleksandrą, mieszkał w Kolonii Dąbrowa, koło Łaskarzewa. „Syn Jan Proczek posiadał już własną rodzinę i mieszkał w dobudówce domu Proczków, nie był tam zameldowany, gdyż zbiegł wraz z żoną i dziećmi z bombardowanej Warszawy.”. W cz...
Rodzina Pyrów - zamordowani za pomoc Żydom
– Słuchaj, będziesz żył, ale warunek jest jeden: kto ci pomagał?! Nazwiska! Ale wszystkie! Gadaj! – wrzeszczał Niemiec do postrzelonego w ucieczce Żyda. Mężczyzna, zmęczony strachem i biegiem, z trudem oddychał. Rana po strzale sprawiała mu potworny ból. „Mogłem zostać z innymi – przeszło mu przez głowę – tylko chw...
Rodzina Siniarskich - zamordowani za pomoc Żydom
Stanisław Siniarski razem z żoną Marianną i dziećmi: Edwardem, Ireną oraz Marianem Józefem mieszkał we wsi Lutkówka koło Mszczonowa. W czasie okupacji niemieckiej udzielili schronienia trzyosobowej rodzinie żydowskiej (małżeństwo z dzieckiem) o nazwisku Lipszyc. Żydzi ci ukrywali się u innych Polaków, m.in. Ha...
Rodzina Śmietana z Aleksandrii w powiecie częstochowskim
Rodzina Śmietana z Aleksandrii w powiecie częstochowskim zaangażowała się w pomoc rodzinie żydowskiej z pobliskiej Blachowni. Relacja Barbary Herby z Konopisk, która podjęła się trudu zgłębienia lokalnej historii.
Rodzina Stanisława Borka - zamordowana za pomoc Żydom
Związani, w bieliźnie, twarzą do ziemi – wszyscy Borkowie leżeli w stodole, czekając na rozwój wydarzeń. Niemcy wyszli, zaganiając do domu pięciu chłopów z okolicy, by ci wynieśli stamtąd co wartościowsze rzeczy. – Tam płacze niemowlę… Mogę je utulić? – zwrócił się do jednego z niemieckich żandarmó...
Rodzina Ulmów - zamordowani za pomoc Żydom
Józef Ulma z żoną Wiktorią (z domu Niemczak) i szóstką dzieci: Stanisławą, Barbarą, Władysławem, Franciszkiem, Antonim i Marią mieszkał w Markowej. Prowadził gospodarstwo rolne, w którym posiadał szkółkę drzew owocowych. Zajmował się także pszczelarstwem, hodowlą jedwabników oraz introligatorstwem. Z pasją oddawał ...
Rodzina Wojtowiczów (Antoni, Alojzy, Kazimierz)
Rodzina Wojtowiczów mieszkała we wsi Hanaczów, około 28 km od Lwowa. Szczepan i Katarzyna wychowywali trzech synów w duchu patriotyzmu i poczuciu obowiązku. Kazimierz (ur. 7 marca 1913 r.), Alojzy (ur. 27 grudnia 1918 r.), Antoni (ur. 25 czerwca 1920 r.) byli zaangażowani w działalność konspiracyjną....
Rodzina Wołowiec - zamordowani za pomoc Żydom
– Do nogi! Wybić to robactwo do nogi – pieklił się szef niemieckich żandarmów stacjonujących w Górkach nieopodal wsi Zajączków. – Bachory żydowskie ratowali, do pioruna! Siostry miłosierdzia się znalazły! No to ja im teraz pokażę, co to znaczy drwić sobie z Niemca! – nie mógł się opanować. Doniesiono mu b...
Rodzina Woźniaków - zamordowani za pomoc Żydom
Tętent koni dało się słychać już z daleka. Odgłos równomiernego stukania kopyt dobiegał do domu Woźniaków, ale nie wróżył niczego złego. Nikt z członków rodziny nie przeczuwał jeszcze, że w ich kierunku nadjeżdża kawalkada śmierci. Genowefa czuła się bezpiecznie w otoczeniu rodziców i swojego kochanego rodzeństwa. ...
Rodzina Zdulskich z pomocą Żydom
Andrzej Zdulski i jego siostra Marianna Żywica z d. Zdulska w materiale filmowym powracają wspomnieniami do czasów swojego dzieciństwa i okresu okupacji niemieckiej, która je raptownie zakończyła. Ich rodzice – Józef i Julianna Zdulscy byli bardzo szanowanymi ludźmi. Ojciec udzielał się społecznie i pełnił fun...
Rodziny Boryczka i Krawczyk - zamordowani za pomoc Żydom
– Darujcie, jestem katoliczką, mam chrzest… – usilnie przekonywała niemieckich żandarmów Zofia – żona Stanisława Boryczki, gospodarza z kolonii Boiska (pow. lipski). – Nie mam nic wspólnego z Żydami. Uwierzcie, nie mam z nikim kontaktu. Sami mamy ciężko – rozpaczała. Niemcy jednak wiedzieli swoje. Zofia faktycznie miała pochodz...
Rolnik Gitara we Starego Wiśnicza
Gitara był rolnikiem ze Starego Wiśnicza (powiat bocheński). W czasie II wojny światowej zaopiekował się żydowskim dzieckiem leżącym w rowie. Jesienią 1942 r. matka tego dziecka została zastrzelona – zasłabła w trakcie marszu. Kobieta zdążyła zostawić dziecko w dole. Gitara znalazł je i przygarnął. Niestety, policj...
Roman Andrzejewski
Roman Andrzejewski w czasie II wojny światowej mieszkał w Warszawie. Pomagał ukrywać się swojej żonie – Żydówce.
Roman Barszcz z siostrą Stanisławą Barszcz-Czarnecką
Roman Barszcz w czasie II wojny światowej mieszkał w miejscowości Boże (woj. mazowieckie). Brat Stanisławy Barszcz-Czarneckiej. Razem z siostra był zaangażowany w pomoc trojgu żydowskim dzieciom z Grabowa, które ukryły się pod lasem.
Roman Berdek
Roman Berdek w czasie II wojny światowej mieszkał we wsi Mirów (woj. mazowieckie). Dostarczał żywność robotnikom pochodzenia żydowskiego pracującym przy budowie drogi Mchowo-Chorzele.
Roman Błażejczyk
Roman Błażejczyk urodził się 15 stycznia 1880 r. W czasie II wojny światowej mieszkał w miejscowości Bieńki (woj. mazowieckie). Mąż Wiktorii (z d. Śniegocka), a następnie Bronisławy (z d. Rynkowska). Należał do Armii Krajowej wraz z trzeba synami: Teofilem, Franciszkiem i Janem Tadeuszem. Ukrywał osoby pochodz...
Roman Blum - zamordowany za pomoc Żydom
– Słuchaj, Walerian, mam pilną sprawę. Piorunem trzeba wyrobić kenkartę dla jednej Żydówki. Da radę? – błagalnym tonem zwrócił się do Waleriana Gołuńskiego, kierownika Wydziału Organizacyjnego Narodowej Organizacji Wojskowej, Roman Blum. – No jak trzeba, to się zrobi – odparł Gołuński. Dokument wystawiono na fikcyjne nazwisko „Ja...
Roman i Kazimiera Balewiczowie
Roman Balewicz urodził się w 1904 r. W czasie II wojny światowej mieszkał w Warszawie przy ul. Młynarskiej. Mąż Kazimiery (ur. 1902 r.) ojciec Danuty i Zofii. W swoim domu przez dwa dni ukrywali Żyda, którego Wincenty Gołębiewski wyprowadził z getta warszawskiego.
Roman i Michalina Bartkiewiczowie
Roman (ur. 23 sierpnia 1886 r.) i Michalina (ur. 7 października 1910 r.) Bartkiewiczowie. W czasie II wojny światowej mieszkali w Sieradzu (woj. łódzkie). Ukrywali i pomagali osobom narodowości żydowskiej, za co zostali aresztowani, a 2 września 1943 r. osadzeni w więzieniu w Łodzi.
Roman Kołodziej - zamordowany za pomoc Żydom
– Roman, masz superważną misję. Niemcy likwidują sosnowieckie getto na Środuli. Uratujesz stamtąd dr. Libermana, jasne? – usłyszał w połowie 1943 roku Roman Kołodziej. Zadanie było nader niebezpieczne, wokół getta roiło się bowiem od żandarmów i policji. Mężczyzna wiedział jednak, że rozkaz spełnić trzeba. Przedostał si...
Roman Kotowicz ze wsi Pindal
– Romek, tamten kawałek ziemi – to jest paręnaście hektarów – chcesz go? Postawię ci tam chałupę i co tam do niej trzeba, może być? – zaproponował kuzynowi Jan Żukotyński, właściciel Strzyżewa koło Żelazowej Woli. – Janek… jak ja ci się odwdzięczę?… – zakłopotał się Roman. – Pomożesz biedniejszemu, to się odwdzięczysz – ucią...
Romantyczna opowieść o młodzieńczej miłości we wsi Gołąb
Felieton z cyklu: „Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich. (J 15,13) – Kaplica Pamięci w Toruniu. Kaplica Pamięci w Toruniu to miejsce, w którym pamięć o bohaterskich czynach Polaków ratujących Żydów będzie trwać na wieki.. W Polsce podczas o...
Rozalia Ambroziak z synem Henrykiem
Rozalia Ambroziak w czasie II wojny światowej mieszkała we wsi Cholewy (woj. mazowieckie). Żona Ignacego – zamordowanego za pomoc Żydom, matka Henryka. Pani Rozalia ukrywała rodzinę żydowską Lajzer. Zmarła w 1955 r. Rozalia Ambroziak otrzymała tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w 1991 roku.
Rozalia Baran - zamordowana za pomoc Żydom
– To Żydówka, brać ją! – zarządził gestapowiec. Ryfka, próbując się bronić, pokazała Niemcom swoją kenkartę. W dokumencie widniały dane: Rozalia Baran. – Co ty myślisz, że jesteśmy ślepi i głupi, przebrzydła Żydówko?! – wrzasnął jeden z napastników. Po wpisanych danych hitlerowcy dotarli do prawdziwej Rozalii,...
Rozalia Bębenek
Rozalia Bębenek urodziła się 27 lipca 1899 r. we wsi Wołowice (woj. małopolskie). W czasie II wojny światowej mieszkała w Krakowie. Ukrywała kobietę pochodzenia żydowskiego z dwiema córkami. Zmarła 16 maja 1968 r. w Krakowie.
Władysław i Marianna Borkowscy z synem Janem - Różaniec
Jan Borkowski urodził się w Rzążewie. Był jeszcze dzieckiem, kiedy jego rodzice – Władysław i Marianna Borkowscy pomogli dwóm Żydówkom z pobliskiego Zbuczyna. Kobiety ukrywano początkowo na strychu, a następnie w ziemiance. Incydent z kradzieżą cielęcia sprawił, że Władysław został oskarżony o pomoc ...
Rudolf Bilański - zamordowany za pomoc Żydom
– Serce się kraje na samą myśl o tym, jak oni katują tam te biedne dzieci. To nieludzkie – z ubolewaniem w głosie mówiła Zuzanna. – Dlatego nie można im nie pomóc – potwierdził Rudolf. – Z jednej strony tak, a z drugiej… boję się o ciebie, Rudziu… – wymownie spojrzała na męża Zuzanna. Rudolf wiedział...
Ryszard Adamowicz
Lekarz Ryszard Adamowicz w czasie okupacji niemieckiej mieszkał we Lwowie. Tam też zaangażował się w pomoc 17-letniej Żydówce znajdując jej kryjówkę u swojego znajomego Wiesława Bogusz, dentysty. Mężczyzna ukrył kobietę w kuchni i wraz z Ryszardem wspomagali ją żywnościowo. Po ok. 2 tygodniach Ryszard zmu...