Maciej i Waleria Rabendowie, Stanisław, Helena, Genowefa
Rodzina Rabendów (Maciej z żoną Walerią, synem Stanisławem, synową Heleną i wnuczką Genowefą) mieszkali we wsi Kolonia Chorzew. Rodzina ukrywała i żywiła osoby pochodzenia żydowskiego. Kiedy wybuchła wojna Stanisław miał 25 lat. W dniach 1-3 września 1939 r. walczył na pierwszej linii frontu w bitwie po...
Maksymilian Gruszczyński, stolarz z Białobrzegów
Jedenaście ran kłutych niemieccy żandarmi zadali Maksymilianowi Gruszczyńskiemu, stolarzowi z Białobrzegów, za to że pozwalał Żydom piec w swojej kuchni chleb. Zbrodni tej Niemcy dopuścili się 10 lipca 1942 roku. Ciała Polaka i Żydów, którym pomagał, wrzucono do wykopanego na ulicy dołu.
Małżeństwo Krysiewiczów z kolonii-wsi Waniewo
– Władziu, jakoś damy radę – dodawał ducha rozdygotanej żonie Stanisław. Kobieta zamknęła oczy i wtuliła się mocno w ramiona męża. Stanisław czuł, jak niespokojnie bije jej serce. – Nas siedmioro, ich – dorosłych – ośmioro… Teraz jest ciężko dzieci wyżywić, a tu dodatkowo osiem osób – martwiła się. – I wiesz, zdobywanie żyw...
Marcin Cholewiński - zamordowany za pomoc Żydom
Marcin Cholewiński urodził się w 1912 r. w Grzymałkowie, gm. Mniów. Do pobliskich Radoszyc, gdzie znajdowało się getto, dostarczał żywność. Za niesioną pomoc został zabity przez żandarmów niemieckich z Łopuszna. Zastrzelono go 19 października 1942 r. w rodzinnym Grzymałkowie, gdzie został pochowany na cme...
Marcin Kowalik - zamordowany za pomoc Żydom
– Panie Marcinie… – dobiegło Polaka jakieś ciche wołanie. Rozejrzał się dookoła, ale nie zauważył nikogo, kto mógłby chcieć z nim rozmawiać. „Chyba mi się przesłyszało” – pomyślał. Właśnie kończył dniówkę w radomskiej fabryce broni i powoli zbierał się do domu. Nagle poczuł, że ktoś delikatnie chwyta go za rękaw. O...
Maria Adamkowska
Nauczycielka Maria Adamkowska (ur. 30.11.1890 r.) podczas okupacji niemieckiej mieszkała w Warszawie, w dwupokojowym mieszkaniu. Jeden z pokoi kobieta wynajmowała pracownikom biur miejskich. Jednym z nich był dr Leon Gottesman, który pracował pod fałszywymi dokumentami, ukrywając swoje żydowskie pochodzenie. Gdy Maria o...
Maria Armatys
Maria Armatys mieszkała w Krakowie. W czasie II wojny światowej kobieta zaangażował się w pomoc ludności żydowskiej. W swoim mieszkaniu przy ul. Starowiślnej przez dłuży czas ukrywała dr Juliana Aleksandrowicza wraz z żoną Marią i synem Jerzym. Ponadto podobnej z wieku i wyglądu Aleksandrowiczowej przekaz...
Maria Assanowicz
Maria Assanowicz w czasie II wojny światowej mieszkała w miejscowości Korzec (Ukraina). Matka Haliny. Wraz z córką zaopiekowała się żydowską dziewczynką Edith. Maria Assanowicz otrzymała tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w 1982 r.
Maria Augustyn
Maria Augustyn (z d. Jamro), córka Karola i Walerii, siostra Jana. W czasie II wojny światowej mieszkała w miejscowości Zagórzany (woj. małopolskie). Zaangażowała się w pomoc Henie i Oskarowi Olinerom – Żydom, którzy po wojnie wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych. Maria Augustyn otrzymała tytuł Sprawiedliwy ...
Maria Babicz
Maria Babicz w czasie II wojny światowej mieszkała w miejscowości Równe (Ukraina). Pomagała Żydom uwięzionym w getcie. Przez 4 lata opiekowała się także dziewczynką żydowską. Po wojnie ojciec tej dziewczynki – Itzhak Osipow – odnalazł córkę i wyjechał z nią do Izraela.
Maria Babrzyńska
Maria Babrzyńska w czasie II wojny światowej mieszkała w Krakowie. Pracowała jako niania. Opiekowała się chłopcem żydowskim – Marianem Seidnerem – ocalonym z transportu do Oświęcimia. Marian przeżył wojnę i wyjechał do Izraela.
Maria Babrzyńska i Marian Seidner z Krakowa
Marian Seidner urodził się w 1937 r. lub w 1938 r. w Krakowie jako Mojżesz Józef Seidner. „Jak przez mgłę pamięta dom na Czerwonym Prądniku w Krakowie, w którym przyszedł na świat. Szczególnie duży ogród, gdzie zrywał owoce i mostek na pobliskiej rzeczce, pod którym chowali się w czasi...
Maria Bałabaj
Maria Bałabaj (z d. Kodzis) urodziła się w 1928 r. Córka Bolesława i Tekli. W czasie II wojny światowej mieszkała w Wasilankach (Litwa). Ukrywała przez około rok Żydówkę Fanie Selbst-Fuks. Maria Bałabaj otrzymała tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w 1989 r.
Maria Barącz z córkami
Maria Barącz z dwiema córkami w czasie II wojny światowej mieszkała w miejscowości Czchów (woj. małopolskie). Cała trójka ukrywała i pomagała Żydówce Marii Kamińskiej (Ruta Linder).
Maria Bardzińska
Maria Bardzińska (z d. Jurczak) w czasie II wojny światowej mieszkała w Białymstoku (woj. podlaskie). Dostarczała do getta żywność dzieciom żydowskim.
Maria Bartosiewicz
Maria Bartosiewicz w czasie II wojny światowej mieszkała w miejscowości Zborów (Ukraina). Matka Mironko. Przez dwa lata ukrywała i udzielała pomocy Żydówce Jessice Fiksel i jej ojcu. Maria Bartosiewicz zmarła w 1970 r. w Montrealu (Kanada).
Maria Belszan
Maria Belszan urodziła się 2 lutego 1895 r. W czasie II wojny światowej mieszkała we Włodzimierzu Wołyńskim (Ukraina). Udzielała pomocy oraz zorganizowała fałszywe dokumenty dla małżeństwa pochodzenia żydowskiego Stanisława i Barbary Wiczyk. Zmarła 30 marca 1980 r. Maria Belszan otrzymała tytuł Sprawiedliwy wśród Naro...
Maria Bereta
Maria Bereta w czasie II wojny światowej mieszkała we wsi Borówna (woj. małopolskie). Na terenie swojej posesji ukrywała osoby pochodzenia żydowskiego.
Maria Besz
Maria Besz w czasie II wojny światowej mieszkała we Lwowie. W swoim domu ukrywała mężczyznę pochodzenia żydowskiego, absolwenta Politechniki Lwowskiej.
Maria Bieńkowska
Maria Bieńkowska udzielała pomocy i schronienia ludności żydowskiej.
Maria Bieszczad
Maria Bieszczad w czasie II wojny światowej mieszkała we wsi Stępina (woj. podkarpackie). Ukrywała osoby pochodzenia żydowskiego.
Maria Bigoszewska
Maria Janina Bigoszewska (z d. Rybka) urodziła się w 1915 r. W czasie II wojny światowej mieszkała we Lwowie. Ukrywała Żydówkę Annę Holzer i jej córkę Romę. Maria Bigoszewska otrzymała tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w 1997 r.
Maria Bitschanowa
Maria Bitschanowa w czasie II wojny światowej mieszkała w miejscowości Kadłubiska (obecnie Ukraina). Ukrywała żydowską rodzinę – lekarza Chaima Weissa, jego żonę Rywkę oraz córkę Hadassa Esterę (po mężu Natan). Maria Bitschanowa otrzymała tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w 1991 r.
Maria Błaś
Maria Błaś (z d. Śleziak) w czasie II wojny światowej mieszkała w Cieszynie (woj. śląskie). Matka Anny (po mężu Kędziora). Była zaangażowana w pomoc Żydom – zapewniała transport wozem na stację kolejową, gdzie mogli przedostać się w bezpieczne miejsce oraz dostarczała im żywność.
Maria Bobrzecka
Maria Bobrzecka urodzona 4 lutego 1898 r. w Tarnowie. W czasie II wojny światowej mieszkała w miejscowości Brzeszcze (woj. małopolskie). Prowadziła Aptekę w Brzeszczu. Pod pseudonimem „Marta” działała w grupie PPS, udzielała pomocy żołnierzom Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej. Zajmowała się za...
Maria Bociańska - zamordowana za pomoc Żydom
Do drzwi Marii Bociańskiej, właścicielki młyna we wsi Borki (pow. Białobrzegi) rozległo się pukanie: – Dzień dobry, mam na imię Zbyszek – przedstawił się mężczyzna stojący przed domem. – Jest nas troje – kontynuował, ręką wskazawszy za plecy na drugiego mężczyznę i kobietę. – Może się wam przydamy we młynie albo ...
Maria Bolanowska z synem - zamordowani za pomoc Żydom
Na cmentarzu dla jeńców rosyjskich w zbiorowej mogile leżą ciała Marii Bolanowskiej, jej syna Piotra z Posady Górnej k. Rymanowa oraz Ajzyka Bobika z Rymanowa, szkolnego kolegi Piotra. Dwoje Polaków i Żyd. Zakopali ich tam Niemcy, bo akurat mieli najbliżej. Całą trójkę zamordowali. Ajzyka za to, że był Żydem, ...
Maria Dąbrowska - zamordowana za pomoc Żydom
Maria Dąbrowska była dyrektorką szkoły we Włodzimierzu Wołyńskim. Uczyła również języka polskiego i historii. Mimo że była związana z endecją, pomagała ludności żydowskiej niemalże od początku okupacji w roku 1941. Maria Dąbrowska ukrywała w swojej willi 18 osób pochodzenia żydowskiego. Wśród nich byli m.in.: spa...
Maria Filipek opowiada o Józefie i Genowefie Ferensztajn
W miejscowości Rogów koło Końskich w czasie wojny mieszkali państwo Józef i Genowefa Ferensztajn. Mieszkali na uboczu i cechowali się ogromną wiarą i dobrocią. Nie odmówili, gdy Żydzi przyszli prosić o pomoc. W domu państwa Józefa i Genowefy, choć sami mieli dziesięcioro dzieci, schronienie znalazło kilka...
Maria Fudała ze wsi Górka Bereska
Maria Fudała urodziła się 18 października 1902 r. we wsi Górka Bereska (powiat chrzanowski). Tam też mieszkała. 15 sierpnia 1943 r. została aresztowana za ukrywanie dziecka narodowości żydowskiej. Po czterech dniach, 19 sierpnia 1943 r., przewieziono ją do KL Auschwitz. Z numerem 54 881 przebywała w ...
Maria Galec z mężem Stanisławem z Podszkodzia
Maria Galec (z d. Nicałow) była Rosjanką*. Mieszkała z mężem Stanisławem w Podszkodziu** k. Ostrowca Świętokrzyskiego. Małżeństwo nie miało dzieci. W kwietniu 1943 r. Galcowie przyjęli pod swój dach dwóch Żydów (Mariana i Grzegorza), którzy uciekli z getta w Ostrowcu. Wiedziała o tym rodzina mieszkaj...
Maria i Andrzej Kuśmierkiewiczowie, Stanisław Kuśmierkiewicz, Bronisława Ehrenberg, Krzysztof Kakowski
Maria Kuśmierkiewicz mieszkała z mężem Andrzejem i dziećmi w Warszawie przy ul. Bednarskiej. Kobieta przed wojną cierpiała na skomplikowaną chorobę związaną z żyłami, które czasem pękały, powodując krwotoki. Maria leczyła się u wielu lekarzy, lecz każdy z nich twierdził, że jej choroba jest nieuleczalna. ...
Maria i Bronisław Jarosińscy - zamordowani za pomoc Żydom
Do drzwi ochronki prowadzonej przez siostry serafitki przy kościele św. Józefa w Stryju zapukała kobieta z małym chłopcem o imieniu Leszek. – Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus! – przywitała ją jedna z sióstr. – Jestem z gestapo. Przyprowadziłam dziecko… – odparła kobieta. Siostra w jednej chwili wzięła p...
Maria i Henryk Adamczykowie wraz z synami
Maria Adamczyk mieszkała wraz z mężem Henrykiem i dziećmi we wsi Bogucice (pow. pińczowski, obecnie są to 2 wsie: Bogucice Pierwsze i Bogucice Drugie). W 1943 r. małżonkowie udzielili schronienia żydowskiej rodzinie Rajt z Pińczowa. Gospodarstwo Adamczyków znajdujące się na uboczu wsi, niedaleko lasu...
Maria i Leon Adamkiewicz
Leon i Maria Adamkiewicz prowadzili gospodarstwo rolne we wsi Grębocin (woj. kujawsko-pomorskie). Podczas II wojny światowej małżeństwo udzieliło pomocy Żydowi, Janowi Reba. Przez kilka dni ukrywali go w szopie, po czym znaleźli mężczyźnie bezpieczniejszą kryjówkę u swoich znajomych. Dzięki ich pomocy, Janowi udało się ...
Maria i Mieczysław Firszt z Borysławia
Koniec lipca 1942 r. postawił Żydów z Borysławia przed życiowym dylematem. Mogli – wedle rozkazu – zgłosić się do transportu – lub uciekać i spróbować zachować życie. Wielu z nich zdawało sobie sprawę, że za niemieckim rozkazem kryją się obozy zagłady. Lola Fink i jej pięcioletni syn Bruno próbowali schronić...
Maria i Stefan Boruniowie wraz z dziećmi Janiną, Aleksandrem i Eugeniuszem
W centrum wojennych zmagań, przy ulicy Żurawiej 15 w Warszawie, na piątym piętrze, mieszkała rodzina Boruniów, małżeństwo Maria i Stefan oraz trójka ich dorastających dzieci, Janina, Eugeniusz i Aleksander. W 1943 roku, po zlikwidowaniu getta warszawskiego, Olek przyprowadził do domu Alusię, żydowską przyjació...
Maria Jałowiec, Tadeusz Jałowiec, ksiądz z Lubcza
We wsi Opacionka (obecnie gmina Brzostek) mieszkali Maria i Kajetan Jałowcowie i ich 8-letni wnuk Tadeusz. Kajetan pracował u sąsiada Herscha Reissa. Wybuch wojny odmienił życie obu rodzin. Maria została na gospodarstwie sama z wnukiem, a rodzina Reissów została schwytana przez gestapo i wywieziona w niez...
Maria Lament opowiada historię swoich dziadków
Historia pomocy niesionej przez Michała Harasima, jego żonę Marię i brata. Przez kilka miesięcy ukrywali u siebie 12-letniego chłopca. Po latach okazało się, że uratowanym dzieckiem jest ks. Grzegorz Pawłowski. O pomocy udzielonej przez Michała Harasima, jego żonę Marię i brata opowiedziała nam wnuczka Michała i ...
Maria Urban z domu Wawrzyńczyk ze wsi Świątniki
Maria Urban (z d. Wawrzyńczyk) urodziła się 5 grudnia 1904 r. w Dąbrowie Górniczej. Mieszkała w Świątnikach k. Wodzisławia (powiat jędrzejowski). „Od 1922 roku pracowała w Urzędzie Gminy Wodzisław, powiat Jędrzejów, województwo kieleckie”1. Była samotną matką z czwórką dzieci. Jej dwaj synowie działali w struk...
Maria Wojciech z Wijewa
Maria Wojciech mieszkała z mężem i trójką dzieci (Stefanią, Hieronimem i Longinem) w miejscowości Wijewo. W 1941 r. za pomoc polskim zesłańcom w Małopolsce jej męża Pawła wywieziono do obozu w Oświęcimiu. Z kolei w 1942 r. Maria została wyrzucona ze swojego domu i przeni...
Marian Bakal z żona
Marian Bakal w czasie II wojny światowej wraz z żoną mieszkał na warszawskim Żoliborzu. Małżeństwo przyjęło pod swój dach 3-letnią dziewczynkę żydowską, Ewę. Po pewnym czasie dziewczynkę zabrała matka, a Bakalowie pomogli znaleźć schronienie dla 6 Żydów – uciekinierów z getta. Później zaopiekowali się 10-letnim chł...
Marian Bartczak
Marian Bartczak w czasie II wojny światowej mieszkał w Warszawie, gdzie przeprowadził się z Gdyni. Mąż Heleny. Pomógł uzyskać fałszywe dokumenty Żydowi Markowi Kleiner (Grabowski) i wsparł go finansowo. Ukrywał i pomagał Żydówce Irenie Jabłońskiej. Zmarł 24 kwietnia 1990 r. Marian Bartczak otrzymał tytuł Sprawied...
Marian Bilewicz
Marian Marek Bilewicz w czasie II wojny światowej mieszkał we Lwowie. Był zaangażowany w pomoc ludności żydowskiej.
Marian Bogucki i Bronisława Lang - zamordowani za pomoc Żydom
Irenę, Mariana i Jana wepchnięto za kraty. Za co? Za pomoc Żydom. Boguccy ich ukrywali, Jan Wyderski zaś dostarczał im fałszywe dokumenty. Na razie to było „tylko” częstochowskie więzienie. Był 3 grudnia 1942 roku. Miesiąc później, 7 stycznia 1943 r., małżeństwo Boguckich przewieziono na Majdanek. Mężczyz...
Marian Borkowski
Marian Borkowski urodził się 2 lutego 1877 r. w Dobrowodach (obecnie Ukraina). Wczasie II wojny światowej mieszkał w Krakowie na ul. Sebastiana 22. Syn Józefa i Marii ( z d. Topan). Od kwietnia 1941 r. przewodniczący Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS. Prowadził komórkę fałszowania dokumentów. W sw...
Marian Grabowski i Józef Kowalski z Kowla
– A co to tu masz? – zainteresował się Niemiec, dojrzawszy plik listów u Józefa Kowalskiego, jednego z Polaków pracujących przy załadunku żywności dla niemieckich kolejarzy. Polak pobladł na twarzy. Niemiec wyrwał mu pakunek i natychmiast poszedł po instrukcje. – Przeprowadzić rewizję u wszystkich kolejar...
Kazimierz Piskorek z Kowla
Kazimierz Piskorek mieszkał z rodziną w Kowlu. Pracował jako konduktor. Najprawdopodobniej w czasie okupacji ukrywał w swoim domu rodzinę żydowską. Poza tym przewoził listy i paczki od Żydów z Kowla do Chełma. W tę akcję angażowali się także jego koledzy, wśród których byli m.in. Marian Grabowski i&n...
Marian i Feliksa Brzozowscy - zamordowani za pomoc Żydom
Sąd wydał wyrok w sprawie małżonków Feliksy i Mariana Brzozowskich z Kielc: „Kara śmierci”. Zbrodnią, którą sobie na nią zasłużyli, było udzielenie schronienia osobom o żydowskich korzeniach. W chwili śmierci Feliksa miała 35 lat, jej maż – 43. Egzekucję przeprowadzono w kieleckim więzieniu 27 maja 1943 roku.
Marian i Weronika Blicharz
Marian (ur. 7 grudnia 1892 r., zm. 26 października 1970 r.) i Weronika (z d. Bibianna, ur. 31 października 1901 r., zm. 22 kwietnia 1966 r.) Blicharz w czasie II wojny światowej mieszkali w Krakowie. Ukrywali i wychowywali Żydówkę Danutę Beer. Marian i Weronika Blicharz otrzymali tytuł Sprawiedliwy...
Marian Kowalczyk i Włodzimierz Siwek z ul. Rybaki w Warszawie
Warszawska ulica Rybaki to dzisiaj miejsce dość ekskluzywne, spacerowe, wiosną i latem zalane zielenią, jesienią zaś ozłocone szeleszczącymi liśćmi. Przed wojną było tu jednak zupełnie inaczej. Była to dzielnica biedoty, mieszkali tu głównie rybacy, piaskarze, tragarze, ludzie związani zawodowo z Wisłą. Wojna ich biedę pogłę...
Marianna Adasiak z córką Ireną
Marianna Adasiak (później Bartoszewska) mieszkała z rodziną w Ursusie (dziś dzielnica Warszawy). W 1939 r. kobieta owdowiała, zostając sama z dwójką dzieci: Ireną i Leszkiem. Pracując jako krawcowa musiała na swoich barkach unieść ciężar utrzymania rodziny. W 1942 r. udzieliła ona schronienia żydowsk...
Marianna Auguścik
Marianna Auguścik w czasie II wojny światowej mieszkała w mieście Brzostek (woj. podkarpackie). W swoim domu na strychu ukrywała Żydówkę. Marianna zmarła 27 kwietnia 1984 r.
Marianna Banasik
Marianna Banasik urodziła się 3 września 1928 r. Córka Jana i Józefy. W czasie II wojny światowej mieszkała w kolonii Rozłąki obok Huty Dąbrowa (woj. lubelskie). Miała ośmioro rodzeństwa. Uczestniczyła w pomocy i ukrywaniu dziewięciu Żydów. Marianna Banasik otrzymał tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w ...
Marianna Banaszek z dziećmi - zamordowani za pomoc Żydom
– Pani Banaszkowa! Pani Banaszkowa! – stukał do drzwi wyraźnie zaniepokojony pan Feler, sołtys. Gdy kobieta otwarła, mężczyzna wśliznął się do środka, rozejrzał z przestrachem i powiedział: „Niemcy się zwiedzieli. Musicie uchodzić, bo was zabiją”. W kryjówce za szafą, niczym w baśniowej Narnii, od przeszł...
Zofia Wysmulska - zamordowana za pomoc Żydom
Nad wsią Moszenki koło Jastkowa unosił się duszący dym. Dogasały resztki gospodarstwa państwa Wysmulskich. Zwierzęta – 4 krowy, 12 świń, kury, i co wartościowsze przedmioty ocalały – zagrabione przez Niemców, którzy tego dnia, 25 września 1943 r., podpalili majątek polskich gospodarzy. Przebywających tam mieszkańców zamordowano. Była ...
Marianna Bartułd
Marianna Bartułd w czasie II wojny światowej mieszkała w Warszawie. Była zaangażowana w pomoc Żydom, między innymi panu Świnarskiemu.
Marianna Czubacka - zamordowana za pomoc Żydom
Marianna Czubacka przez blisko rok udzielała pomocy sześcioosobowej rodzinie Cymermanów, która ukrywała się w okolicy osiedla Prokop (gmina Tyśmienica). Feliksa Knut, jej córka, tak opisuje działania matki: „Nikt inny nie pomagał tej rodzinie, nie nosił im żywności, tylko moja matka, nie otrzymując i nie licząc na żadne wynagrodz...
Marianna Dżyg i jej zięć Władysław Szuk
Marianna Dżyg mieszkała we wsi Mokre (powiat Biała Podlaska). Razem ze swoim zięciem, Władysławem Szukiem, pomagała Żydom. Oboje zostali za to rozstrzelani. 1 sierpnia 1943 r. żandarmi z Wisznic dokonali egzekucji przed domem Marianny. Bibliografia: E. Kopówka, ks. P. Rytel-Andrianik, „Dam im imię na wieki” (...
Marianna i Jan Adamczykowie wraz z dziećmi
W 1940 r. Jan Adamczyk (1893-1973) wraz z żoną Marianną (1896-1995) oraz dziećmi: Janem Kazimierzem (ur. 13.09.1930 r.), Heleną (1921-1962), Jadwigą (ur. 15.07.1927 r.) oraz Lucjanną (25.12.1928 r.) zostali wysiedleni z Obornik (woj. wielkopolskie) do Denkowa (obecnie dzielnica Ostrowca Świętokrzyskiego). Tam ...
Marianna i Stanisław Augustyniakowie z Opatówka
Marianna i Stanisław Augustyniakowie mieszkali w Opatówku, gdzie gościli letników. Przed wojną ich dom często odwiedzała żydowska rodzina Hubermanów – właściciele apteki w Kaliszu. Kiedy nastał ciężki czas okupacji, a sytuacja Żydów była dramatyczna, Hubermanowie poprosili Augustyniaków o pomoc i schronienie. Ci zg...
Marianna i Władysław Bentyn
Marianna i Władysław Bentyn w czasie II wojny światowej mieszkali we wsi Kobyłki Wielkie (woj. łódzkie). Rodzice Jana. Małżeństwo sprzedawało żywność osobom pochodzenia żydowskiego.
Marianna Kazuczyk, jej mąż, syn Zygmunt, Maria Kazuczyk
Mira Kwasowicer i jej narzeczony znaleźli się w jednym z transportów do Treblinki. Młodym udało się wyskoczyć z jadącego pociągu koło wsi Hołówki. Podczas ucieczki chłopak został śmiertelnie postrzelony przez niemieckiego żołnierza. Mira, którą kula ominęła, leżała na ziemi i widziała nad sobą dwóch żandarmów....
Marianna Kur - zamordowana za pomoc Żydom
W okolicy wsi Szwejki zrobiło się spokojniej. Niemcy skończyli obławę, choć wiedzieli, że wielu Żydów zdołało im uciec. – Będzie na następny raz – obiecywali sobie Niemcy. Spora grupa ściganych schroniła się w stodole Marianny i Jana Kurów. Teraz ostrożnie opuszczali ich zabudowania, szukając bezpieczniejszych kryjówek. – Mo...
Marta Bartczak
Marta Bartczak urodziła się 29 czerwca 1903 r. w Zelowie (woj. łódzkie). Za pomaganie i sprzyjanie Żydom, została aresztowana i skazana 13 maja 1944 r.
Marta Bocheńska
Marta Bocheńska (z d. Sitarek) urodziła się 25 lipca 1910 r. W czasie II wojny światowej mieszkała w Warszawie. Ukrywała dziewczynkę żydowską Halinę, córkę znajomych Żydów Eliahu i Miram Buchwald. Halina przeżyła wojnę, później nazywała się Ilana Yaari. Marta zmarła 01 grudnia 2000 r. Marta Bocheńska otrzymała tytuł S...
Matylda Bagińska
Matylda Bagińska w czasie II wojny światowej przez trzy dni ukrywała Mieczysława Kittaya – iluzjonistę żydowskiego pochodzenia, któremu udało się uciec z obozu karnego SS we Lwowie.
Michał Antonik
Michał Antonik w czasie II wojny światowej mieszkał we wsi Borchów (woj. podkarpackie). Ukrywał dwoje Żydów (50-letnią kobietę i 9-letniego chłopca).
Michał Bednarz
Michał Bednarz (ps. Piotruś) w czasie II wojny światowej mieszkał we wsi Hanaczówka (Ukraina). Na terenie swojego gospodarstwa ukrywał osoby pochodzenia żydowskiego.
Michał Błaszczyk
Michał Błaszczyk był policjantem, który w sierpniu 1942 r. odmówił wykonania rozkazu rozstrzelania rodziny żydowskiej Fragnerów, którzy ukrywali się we wsi Lipnica Górna (woj. małopolskie). Współpracował z Armią Krajową.
Michał Błocki
Michał Błocki wraz z synami w czasie II wojny światowej mieszkał w miejscowości Kobryń (obecnie Białoruś). Ojciec Romana, Zbigniewa i Waldemara. Cała czwórka była zaangażowana w pomoc osobom pochodzenia żydowskiego, m. im. dostarczanie żywności, ukrywanie, zorganizowanie ucieczki.
Michał Borysiuk - zamordowany za pomoc Żydom
Odtąd był numerem 30 649. Wywieziono go z Białegostoku do KL Stutthof 27 stycznia 1944 roku za „sprzyjanie” Żydom. Michał Borysiuk zmarł w obozie cztery miesiące później, 28 maja. Przyczyną zgonu miało być wycieńczenie organizmu.
Michał Dywan ze wsi Stróże (gmina Grybów)
Michał Dywan mieszkał we wsi Stróże (gmina Grybów). Ukrywał Żyda Chaima Kanta, za co został rozstrzelany 23 listopada 1942 r. Ciało Michała zostało pochowane na cmentarzu w Stróżach. Bibliografia: IPN BU 392/2035. W. Bielawski, Zbrodnie na Polakach dokonane przez hitlerowców za pomoc udzielaną Żydom, W...
Michał i Anna Barnasiowie
Michał i Anna Barnasiowie w czasie II wojny światowej mieszkali w miejscowości Dęba (obecnie Nowa Dęba) (woj. podkarpackie). Rodzice Marii (po mężu Strojek). Udzielili schronienia i pomocy Żydowi.
Michał i Katarzyna Gerulowie z Łodzinki Górnej
„Ja wiem, że wy tam u siebie Żydów trzymacie…” – słowa kobiety, która zatrzymała Katarzynę i Michała Gerulów idących do kościoła w Birczy, rozbrzmiewały złowrogo w uszach małżonków. Od blisko roku w kryjówce między oborą a stodołą faktycznie przetrzymywali żydowskie małżeństwo Igelów i pięć inny...
Michał i Krystyna Bajorowie
Michał Bajor urodził się 3 listopada 1908 r. Mąż Krystyny (Katarzyny). Wraz z żoną przez 4 lata ukrywał czterech Żydów. Michał Bajor zmarł 3 czerwca 1973 r. Krystyna (Katarzyna) Bajor urodziła się w 1901 r. zmarła 30 kwietnia 1976 r.
Michał i Maria Barowie
Michał i Maria Barowie (z d. Szylar), w czasie II wojny światowej mieszkali w miejscowości Markowa (woj. podkarpackie). Rodzice piątki dzieci (w tym Stefanii Bar-Dźwierzyńskiej, ur. 15 września 1922 r.). Ukrywali trzyosobową żydowską rodzinę Lorbenfeldów: Chaima z żoną Rozalią i córką Pepką. Lorbenfeldowie szc...
Michał i Maria Bezwerchni
Michał i Maria Bezwerchni w czasie II wojny światowej mieszkali we wsi Romanówka (woj. podkarpackie). Na terenie swojego gospodarstwa ukrywali rodzinę pochodzenia żydowskiego.
Michał Jaczyński i Zofia Jezierska - zamordowani za pomoc Żydom
Ileż emocji, marzeń i planów… – Jeszcze chwila i będziemy małżeństwem! – z niecierpliwością odliczali dni do 16 czerwca 1942 roku rtm. Michał Jaczyński i hr. Zofia Jezierska, narzeczeni z miejscowości Sobienie Szlacheckie. Byli młodzi, pełni energii i nadziei na wspólną rodzinną przyszłość. W czasie ...
Michał Kruk, emerytowany kolejarz z Przemyśla
Przy ul. Kopernika 36 w Przemyślu, tuż obok getta, mieszkał emerytowany już kolejarz – niejaki Michał Kruk (ur. ok. 1880 r.). Razem z nim mieszkał jego bratanek – Teodor Caisa. „Niemcy chyba nie wpadną na to, że ktoś, kto mieszka »drzwi w drzwi« z gettem, ośmieli się pomagać zamkniętym w nim Żydom? No bo ...
Michalina Balogh
Michalina Balogh w czasie II wojny światowej mieszkała w Borysławiu (Ukraina). Ciotka Janiny Russ (z d.Opałka). W domu Michaliny ukrywała się żydowska rodzina Fleischer.
Michalina i Józef Adamscy oraz sąsiedzi
Michalina Adamska mieszkała w Wieliczce (woj. małopolskie) wraz z mężem Józefem, przybraną córką Heleną i wnuczką Michaliną Gramatyka. Józef Adamski pracując jako majster murarski wykonywał drobne roboty dla ojca dr Juliana Aleksandrowicza. Wspólne rozmowy obu panów zawiązały między nimi przyjacielską więź, którą zweryfikował wyb...
Mieczkowska Jadwiga opowiada o ratowaniu rodziny Finkelsztein
Historia ukrywania żydowskiej rodziny Finkelsztein. We wsi Konopki Błonie k. Radziłowa pomagali im: Bolesław Rogowski z żoną Kazimierą i krewnym Henrykiem Rogowskim, Ludwik Mikucki, Bolesław Zawadzki, Ksawery Klimaszewski oraz ks. Aleksander Dołęgowski. O szczegółach tych wydarzeń opowiada Jadwiga Mieczkowska, córka Bol...
Mieczysław Bagan
Mieczysław Bagan w czasie II wojny światowej mieszkał w Jaśle (woj. podkarpackie). Był nauczycielem. Wraz z rodziną Goleniów zaangażował się w pomoc Żydom. Przez pewien czas ukrywał w swoim mieszkaniu Żydówkę Gustawę Berger, której mieszkający w sąsiedztwie Goleniowie dostarczali potrzebne rzeczy. Po pewnym cz...
Mieczysław Bobrowski
Mieczysław Bobrowski w czasie II wojny światowej mieszkał w Krakowie. W swoim mieszkaniu, ukrywał żydówkę Irenę Leinkrem która uciekła z getta warszawskiego i przybyła do Krakowa. Irena ukrywała się u Bobrowskiego aż do wyzwolenia. Mieczysław Bobrowski otrzymał tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w&...
Mieczysław i Maria Batorowiczowie
Mieczysław i Maria Batorowiczowie w czasie II wojny światowej mieszkali w Krakowie. Rodzice Marii (po mężu Reguła). Ukrywali kobietę pochodzenia żydowskiego Arie Celner. Mieczysław i Maria Batorowiczowie otrzymał tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w 1986 r.
Mieczysław i Maria Holtzer - zamordowani za pomoc Żydom
Dworek i majątek Celestynów we wsi Siemnice k. Tomaszowa Lubelskiego od 1863 r. należał do Mieczysława i Marii (z d. Wysoczańska) Holtzerów. Zabudowania, odkupione od rodziny Dobrzeleckich, dawały pracę i wyżywienie blisko 40 osobom pochodzenia żydowskiego z Bełza i Sokala. Małżeństwo pomag...
Mieczysław i Zofia Mijakowscy z dziećmi: Januszem, Adamem, Krystyną
Mieczysław Mijakowski mieszkał z żoną Zofią oraz dziećmi (Januszem, Adamem i Krystyną) na warszawskich Bielanach. Jesienią 1943 r. do ich mieszkania zapukał Wacław Nowiński, granatowy policjant. Miał nietypową prośbę. Przed wojną Wacław Nowiński pracował jako policjant i prowadził pływalnię na Wiśle. W ...
Mieczysław Izdebski - zamordowany za pomoc Żydom
Tatuś, 28-letni Mieczysław Izdebski, był całym jej światem. Najwspanialszym. Jedynym. Mamy nie pamiętała – miała około roku, kiedy kobieta zmarła. Do wiosny 1943 roku dziewczynka mieszkała razem z tatą w gospodarstwie we wsi Zienki. Tam pomagała mu we wszystkim, jak tylko potrafiła. Ich dom – z zewnątrz dość zwycza...
Mieczysław Piech - zamordowany za pomoc Żydom
Mieczysław Piech w czasie II wojny światowej mieszkał we wsi Olchawa (pow. bocheński). W czasie niemieckiej okupacji ukrywał Żydów, za co został aresztowany przez gestapo w listopadzie 1941 r. w Krakowie. Osadzono go w więzieniu na Montelupich, skąd 6 listopada 1941 r. wywieziono go do oboz...
Mieczysława i Zenon Bednarscy
Mieczysława i Zenon Bednarscy w czasie II wojny światowej mieszkali w Warszawie. Wspólnie przez dwa tygodnie ukrywali aktorkę pochodzenia żydowskiego Wierę Gran.
Mieszkańcy Bobowisk - zamordowani za pomoc Żydom
31 czerwca 1943 r. we wsi Bobowiska w województwie Lublin zamordowano za ukrywanie Żydów 4 osoby: Kazimierza Hołaja (35 lat), Feliksa Pęcułę (45 lat), Stanisława Wójtowicza (30 lat) oraz jeszcze jednego mężczyznę. Bibliografia: W. Zajączkowski, Martyrs of Charity , Washington D.C. 1988. [Strona internet...
Mieszkańcy Brzózy Królewskiej - zamordowani za pomoc Żydom
– Kasiu, gdzie są dzieciaki? – zapytał żony Sebastian, zdumiony nieobecnością czworga żydowskich dzieci. – Był Pinkas. Jakiś taki radosny. Powiedział, że razem z żoną zabierają dzieci do getta. Niemcy ponoć ogłosili, że tam będą bezpieczni – odparła Katarzyna. – Odetchnęłam, nie powiem, ale żal mi ich wszystkich… – cią...
Mieszkańcy Ciepielowa i okolic - zamordowani za pomoc Żydom
– Niepoprawni. No niepoprawni – rozprawiali między sobą niemieccy funkcjonariusze. – No to dobra, zrobimy im „pokazówkę”. Na jakiś czas ich to ostudzi, przygasi te ich „gorące serca” – sarkastycznie komentowali. I jak skomentowali, tak też zrobili. 7 grudnia 1942 roku we wsi Ciepielów rozstrzelali 13 osób: Stanisława Cz...
Mieszkańcy Hadli Szklarskich - zamordowani za pomoc Żydom
– Mam trochę jedzenia i ciepłe ubrania. Wybiorę się dziś do Decowego bunkra –informował sąsiada Grzegorz Wojturski z Grzegorzówki. Wielu zresztą mieszkańców ich wioski i okolicznych osad angażowało się w pomoc Żydom ukrywającym się przed Niemcami. Wśród nich był m.in. Władysław Jasiński z tejże Grzegorzówki. Było l...
Mieszkańcy Jadownik - zamordowani za pomoc Żydom
Franciszek Cebula mieszkał z synem Wincentym w miejscowości Jadowniki (dawne województwo kieleckie) niedaleko Brzeska. Obaj działali w zorganizowanej grupie Józefa Topolskiego „Szpaka” – dostarczali żywność do getta w latach 1941-1942 r. Grupa została wytropiona przez Niemców. Kiedy w 1942 r. Niemcy prz...
Mieszkańcy Jadownik - zamordowani za pomoc Żydom - Cebula Franciszek
– Wincentego tutaj nie ma – poinformował Niemców Franciszek Cebula, ojciec chłopaka. – Sami sprawdzimy – odepchnął mężczyznę jeden z Niemców przybyłych do miejscowości Jadowniki. Nie znalazłszy jednak poszukiwanego, niemieccy żandarmi wypchnęli Franciszka z domu i na polu rozstrzelali. Z polowania na Winc...
Mieszkańcy Jadownik - zamordowani za pomoc Żydom - Cebula Wincenty
– Mamy cię – z nienawiścią, a jednocześnie satysfakcją wycedził przez zęby Niemiec. Chłopak słaniał się na nogach. Oberwał kulą tuż gettem w Brzesku. Początkowo chciał się ratować ucieczką, ale rana była na tyle poważna, że utrudniała mu poruszanie się. Niemcy dopadli go i rozstrzelali. – Nie będziesz już więc...
Mieszkańcy Jadownik - zamordowani za pomoc Żydom - Szpaki
– Ekipa „Szpaka” coraz szczuplejsza… Józka i Staśka Czarneckiego też wytropili. Zastrzelili ich podczas pościgu – informował znajomego jeden z Żydów przebywających w getcie w Brzesku. – Ale którego Józka? Chudego? – padło pytanie. – Mhm, tego dwudziestolatka – potwierdził mężczyzna. – Niemcy zwiedzieli się o grupie...
Mieszkańcy Kietlina - zamordowani za pomoc Żydom
– Franiu, no pewnie, że pomogę. Dwóch u siebie pomieszczę – odparł po zastanowieniu Gerwazy. I jak powiedział, tak zrobił. U Franciszki Librowskiej i jej synów zamieszkałych we wsi Kolonia Kietlin k. Radomska tłoczyły się w stodole rodziny Chęcińskich i Bugajskich. Na co dzień Żydzi przebyw...
Mieszkańcy Lipowca Dużego - zamordowani za pomoc Żydom
– A co to za pokraka tam drepce? – wymamrotał jeden z niemieckich żandarmów na widok samotnie idącej kobiety o żydowskiej urodzie. – Stój! – zawołał władczo. Idąca w kierunku Biłgoraja kobieta zatrzymała się. W torbie miała jedynie kawałek chleba i zapałki. Trzęsła się jak osika, i to nie tyle z ...
Mieszkańcy Markuszowej - zamordowani za pomoc Żydom
– Panienko Najświętsza, ratuj! Niemcy znowu idą! Z Perschkem na czele. Tym razem chodzą od gospodarstwa do gospodarstwa i przetrząsają WSZY-STKO – relacjonowała sąsiadom jedna z mieszkanek Kozłówka. – Wczoraj zastrzelili Oleńkę Pirgę. Zgarnęli ją na drodze – szła z dziewczynkami na pole… Wsadzili do&...
Mieszkańcy Paulinowa - zamordowani za pomoc Żydom
– My im jeszcze damy popalić, hehe – nerwowo zaśmiał się Niemiec. – Dorżniemy tę watahę. A teraz dawać mi tu tych dwóch Żydasów. Ale migiem! – zakomenderował. Po chwili stanęło przed nim dwóch mężczyzn: jeden z Warszawy, drugi – Szymel Helman – ze Sterdyni. – Dołączycie do zbiegów ze sterdyńskiego getta i wszy...
Mieszkańcy Pińczowa - zamordowani za pomoc Żydom
3 maja 1943 roku. Areszt tymczasowy w Busku-Zdroju. Wyrok brzmiał mniej więcej tak: Do odstrzału za pomoc Żydom idą Polacy: Jabłoński Roman i Jabłoński Stanisław – bracia; Niechciał Emil i Niechciał Genowefa – małżeństwo. Do ostatecznego rozwiązania również kwestia żydowskiej rodziny z Pińczowa: Habermana Heno...
Mieszkańcy Połomyi - zamordowani za pomoc Żydom
Piotr Gawryć mieszkał we wsi Połomyja (obecnie Połomia) k. Pilzna. W czasie okupacji pomagał rodzinie Rębisiów ukryć około 12 Żydów, którzy zostali przyjęci przez Polaków w 1942 r. Józef i Anna Rębisiowie mieli pięcioro dzieci: Jana, Karola, Wiktorię, Zofię i Władysława. Ten ostatni założył już własną rodzinę ...
Mieszkańcy Tomaszowic - zamordowani za pomoc Żydom
28 lutego 1944 r. w zabudowaniach Ignacego Woźniaka w Tomaszowicach (powiat Lublin, gmina Jastków) zatrzymało się na noc kilku Żydów. Tego samego dnia rano gospodarz dostał wiadomość, że Niemcy zbliżają się do jego domu. Wszyscy obecni rzucili się do ucieczki w stronę sąsiednich zabudowań rodziny Pietrakó...
Mieszkańcy Wierzbicy i przysiółka Narta - zamordowani za pomoc Żydom
W powiecie miechowskim zima 1943 roku była dla Niemców niezwykle intensywna, a śmiertelne żniwa – „owocne”. Z końcem stycznia 1943 r. hitlerowcy najechali na wieś Wierzbica. Część Żydów zaczęła uciekać w popłochu, część zaś z pomocą polskich sąsiadów zaszywała się w ich przydomowych kryjówkach. Największą satysfa...
Mieszkańcy Woli Komborskiej - zamordowani za pomoc Żydom
19 października wielu Polakom kojarzy się ze zbrodnią na niewinnym. A właściwie ze zbrodnią na „winnym miłosierdzia wobec drugiego człowieka”. Tego dnia bowiem w 1984 roku funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa bestialsko zamordowali kapelana „Solidarności” – ks. Jerzego Popiełuszkę, dziś błogosławionego. Tego sam...
Mieszkańcy Woli Przybysławskiej - zamordowani za pomoc Żydom
Buchający ogień, duszący dym, wybuchy granatów rzucanych przez wybite okna, rozpaczliwe krzyki żywcem palonych ludzi dobiegające z płonącego mieszkania. A potem przerażająca cisza… Tak wyglądał 15 grudnia 1942 roku we wsi Wola Przybysławska, dokąd wtargnęli rozjuszeni Niemcy. Ktoś doniósł, że w gospodarstwie rodziny Aftyków ...
Mieszkańcy wsi Cisie i Cegłów
– Na Cisie i Cegłów – padła komenda. Niemieccy żandarmi, esesmani i gestapowcy z Mińska Mazowieckiego pod wodzą Johana Schmidta ruszyli we wskazanym kierunku. Mieszkańcy wsi i okolic spali zmęczeni po odpuście na św. Jana. Obejścia wysprzątane, przy łóżkach odświętne stroje czekające na odświeżenie n...
Mieszkańcy wsi Posądza - zamordowani za pomoc Żydom
W Posądzy, koło Proszowic swoje gospodarstwo prowadził Stanisław Wierzbanowski (ur. 7 lutego 1886 r.), syn Jana i Ewy z d. Jagiełło. Jego żoną była Maria z d. Kozuba, primo voto Krzeczek. Urodziła się 19 czerwca 1874 r. w Łuczycach (gm. Luborzyca) jako córka Wojciecha i Marianny z d. Wójcik. Rankiem 22 ...
Mikołaj Hanas - zamordowany za pomoc Żydom
Wiosną 1942 lub 1943 roku zwołano gminne zebranie, na którym stawiło się wielu mieszkańców z miasta Zagórz k. Sanoka. Pojawił się na nim komendant Flei, który był znany z mordowania podróżujących pociągiem w piwnicy dworca. Wcześniej przeprowadzał tzw. łapanki w pociągach. Mężczyźnie jako tłumacz towarzyszył lekarz...
Mikołaj i Helena Artymiakowie
Mikołaj i Helena Artymiakowie w czasie II wojny światowej mieszkali we wsi Kukawka (woj. lubelskie). Rodzice Eugenii. Ukrywali dwoje Żydów (Dorę Libman – córkę rabina z Włodawy i Żyda o imieniu Rab). Mikołaj i Helena Artymiakowie otrzymali tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w 1989 r.
Mikołaj i Katarzyna Bezruczka
Mikołaj (zm. w 1983 r.) i Katarzyna (ur. 15 marca 1903 r.) Bezruczka w czasie II wojny światowej mieszkali we wsi Wyżniany (Ukraina). Rodzice Jadwigi. Dostarczali żywność rodzinie Gesund pochodzenia żydowskiego. Mikołaj i Katarzyna Bezruczka otrzymali tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w 1991 ...
Jan i Aleksandra Królowie - Miłość w trudnych czasach
Jan i Aleksandra Królowie wraz z dziećmi mieszkali w Masłowie k. Kielc. Jeszcze przed wojną mieszkały tam 3 rodziny żydowskie. Aleksandra zdecydowała się pomóc jednej z nich. O tej pomocy, o miłości w trudnych czasach, a także o codziennym życiu w czasach wojny i po wojnie opowiada jed...
Maria Szymańska - Mleko
Janina Izabela Cybulska opowiada o losach swojej rodziny. Mówi m.in. o swojej babci – Marii Szymańskiej, która przynosiła mleko Żydom ukrywającym się w piwnicy w Brzeżanach. Opowiada także o losach Żydów we Lwowie w czasie II wojny światowej.