Franciszek Drąg mieszkał we wsi Przewrotne (gmina Głogów Małopolski). Wraz z innymi gospodarzami pomógł ukrywającej się w lesie żydowskiej rodzinie Zelerów**: Metli (około 78 lat) i jej dzieciom: Lejbowi, Srulowi, Gitli i Gnendli (Gnedli).

Franciszek Drąg mieszkał we wsi Przewrotne (gmina Głogów Małopolski). Wraz z innymi gospodarzami pomógł ukrywającej się w lesie żydowskiej rodzinie Zelerów**: Metli (około 78 lat) i jej dzieciom: Lejbowi, Srulowi, Gitli i Gnendli (Gnedli). Przed wojną Zelerowie mieszkali w Przewrotnem. Gdy utworzono getto w Głogowie Małopolskim, wszyscy Żydzi musieli opuścić okoliczne wioski i udać się do miasta. Po udanej ucieczce z getta Zelerowie wrócili do wsi Przewrotne. Latem zaczęli ukrywać się w pobliskim lesie, gdzie z pomocą rolników zbudowali schron.

Gdy Niemcy dowiedzieli się, że mieszkańcy wsi Przewrotne pomagają ukrywającym się w lesie Żydom, zorganizowali obławę. Już w nocy żandarmeria i policja z psami otoczyły las i część wsi nazywaną Studzieniec. Z samego rana 2 grudnia 1942 r.*** rozpoczęto poszukiwania Żydów i pomagających im Polaków. W lesie psy trafiły na ślad kryjówki. Dostępne źródła przedstawiają dwie wersje wydarzeń: gdy Niemcy odkryli schronienie, a w nim pięcioosobową rodzinę żydowską, wrzucili do kryjówki granaty. Zginęły dzieci Metli, a ona cudem przeżyła; według drugiej wersji Zelerowie zauważyli zbliżających się Niemców – zaczęli uciekać i zostali rozstrzelani.

W schronie żandarmi zastali Metlę i natychmiast ją pochwycili. Brutalnie wypytywali o nazwiska pomagających rolników. Według niektórych źródeł Metla podjęła współpracę. Ostatecznie została zepchnięta do dołu, w którym znajdowali się już zatrzymani Polacy. Jeden z przekazów podaje, że Niemcy przed rozstrzelaniem fotografowali wrzuconych do dołu skazańców.

W samej wsi aresztowano sześć osób: Franciszka Drąga, Józefa Drąga, Franciszka Dziubka, Jana Pomykałę oraz braci Jana i Wojciecha Żaków. Zostali oni oskarżeni o pomoc przy budowie kryjówki oraz o doglądanie ukrywających się w niej Żydów. Niemcy rozstrzelali mężczyzn, a  ich ciała zakopali we wspólnym grobie.

Po wojnie ciała Polaków zostały złożone we wspólnym grobie. Szczątki Żydów przeniesiono na cmentarz żydowski w Głogowie.

Bibliografia:

  1. IPN BU 392/2033.
  2. J. Fajkowski, J. Religa, Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945, Warszawa 1981.
  3. E. Rączy, Pomoc Polaków dla ludności żydowskiej na Rzeszowszczyźnie 1939-1945, Rzeszów 2008.
  4. Kto w takich czasach Żydów przechowuje?… Polacy niosący pomoc ludności żydowskiej w okresie okupacji niemieckiej, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, red. A. Namysło, Warszawa 2009.
  5. Rejestr faktów represji na obywatelach polskich za pomoc ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej, Instytut Pamięci Narodowej, red. A. Namysło, G. Berendt, Warszawa 2014.
  6. W. Zajączkowski, Martyrs of Charity, Washington D.C. 1988.
  7. [Strona internetowa – Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”:] www.straty.pl, dostęp: 30.01.2015 r., [Żak Jan, Żak Wojciech].